Polemika z Andrzejem Dominiczakiem a propos Richarda Dawkinsa

Od Redakcji: Pod materiałem filmowym Jaki ateizm jest najlepszy: mocny czy łagodny? Kaja Bryx, Andrzej Dominiczak i Jacek Tabisz. doszło do dyskusji na temat oceny dokonań Richarda Dawkinsa. Powodem był sam materiał, w którym Andrzej Dominiczak mocno skrytykował profesora z Oksfordu, zarzucają mu między innymi antyfeminizm i brak dystansu oraz autoironii. Dawkinsa bronili pozostali uczestnicy dyskusji – Jacek Tabisz i Kaja Bryx. Dawkins jednakże wzbudza emocje nie tylko w naszym ateistycznym kręgu. Postanowiliśmy zatem opublikować w dziale publicystyka interesujący merytorycznie wpis jednego z naszych czytelników, stanowiący polemikę z krytyką Dawkinsa dokonaną przez Andrzeja.

W kwestii podejścia do kobiet Richard Dawkins ma moim zdaniem poglądy bardzo feministyczne. On sam twierdził gdzieś, że język angielski jest szalenie seksistowski, podając za przykład słowo „man”, które oznacza „mężczyznę” i „człowieka” zarazem. We wstępie do drugiego wydania „Boga urojonego” autor pisze:

„Gdy feministki zaczęły zwracać naszą uwagę na seksizm języka, głos ich też z początku przynajmniej docierał jedynie do ludzi, którzy i tak mieli już świadomość, że istnieje dyskryminacja z powodu płci i że kwestia równouprawnienia jest ważna. Kwestie językowe jednak, na przykład dyskryminująca funkcja zaimków osobowych, często uchodziły uwagi nawet najbardziej „przekonanych” i zdarzało się, że zadeklarowani „antyseksiści” nieświadomie używali języka, który wykluczał z publicznego dyskursu połowę naszego gatunku.” O papieżu pisał z kolei, że „Jest wrogiem kobiet, którym zabrania kapłaństwa, jakby penis był głównym narzędziem w pracy księdza”.

Jeśli chodzi o ostatni zamach w Paryżu, to nie jest to żaden precedens, aby to dopiero po nim Dawkinsowi wolno było „uradykalnić” ton wypowiedzi. Bo był przecież 11 września i cała masa zdarzeń „pomniejszych”. Dawkins po prostu rozumie do jakiego zła prowadzi religia, więc nie czeka na kolejne zamachy, lecz po prostu działa. (Savoir-vivre’y możemy sobie darować, jeżeli w grę wchodzi sprawa wyższej wagi). Będąc osobą sławną, wykorzystuje ten fakt i robi swoje.

Działając nie może sobie – przy okazji – za bardzo pozwalać na autoironię, chociażby dlatego, że jego wrogowie tylko na to czekają. Dawkins w „Samolubnym Genie” zapoznaje czytelnika m.in. z podstawami tzw. teorii gier (i jej zastosowaniami w teorii ewolucji), nauki która odnosi się do tego jakie działanie jest najlepsze, żeby było możliwie skuteczne. Jego cięte riposty to trochę taki właśnie „tit for tat”. W przypadku ludzi inteligentnych (do których niewątpliwie należy Dawkins) założyć trzeba już na wstępie, że – wiedzą co robią. Działania Dawkinsa SĄ SKUTECZNE, o czym świadczy ilość wydanych przez niego książek, ilość zwolenników, czy sama jego sława. Sława pociąga za sobą to, że ktoś nasz głos usłyszy – to oczywiste. Dawkins jest trzecim „najważniejszym”, czy najczęściej cytowanym (najpopularniejszym?) intelektualistą, znanym szerokiej publiczności (według czasopism Prospect i Foreign Policy), a coś za tym idzie, nieprawdaż? Dawkins jako OSOBA SKUTECZNA rad nie potrzebuje i uciekanie się do formułek w stylu „ludzie pozbawieni autoironii są nieskuteczni” jest nie na miejscu.

Niektórzy ludzie usilnie oczekują od innych autoironii, ja jednak uważam, że jest to trochę aroganckie. Nieraz zdarzy się przecież, że kiedy powiemy coś prześmiewczego o samych sobie, ci którzy dołki zawistnie pod nami kopią, pociągną nasz żartobliwy wątek tak, żeby nas bardziej pogrążyć (i pilnują przy okazji, żebyśmy nie uchodzili za zdystansowanych i autoironicznych). Ale w odpowiedzi na wypowiedzi pana Andrzeja, wklejam ten oto link z wystąpieniem Dawkinsa, jako argument na to, że pan Andrzej jest w błędzie co do braku autoironicznej postawy R. Dawkinsa:

A jako przykład prawdziwej arogancji niech posłuży ten oto filmik:

Nie ma sensu rozpatrywanie kwestii  „do jakiego stopnia osiągnięcia naukowe przedstawiane przez Dawkinsa są jego, bądź nie jego”, bo on sam niczego „nieswojego” sobie nie przypisuje (czyli problem właściwie nie istnieje). W swoich książkach Dawkins bardzo pilnuje, żeby było wiadomo czyje poglądy w danym momencie przedstawia i jest w tym – moim zdaniem – szalenie pokorny, żeby nie powiedzieć ostentacyjny. Gdzieś kiedyś Daniel Dennett o sobie powiedział (Dennett wtedy miał wykład, zaś Dawkins siedział na widowni), że w zasadzie to co on sam mówi, jest już „jego własne”, pomimo że pochodzi to z książek Richarda. A jest już jego własne, ponieważ jako mem, zagnieździło się i w jego umyśle. Darwin na przykład przestał być jedynym (abstrahując od Wallace’a) „posiadaczem” wiedzy o ewolucji gatunków z chwilą, gdy wygłosił swój odczyt i opublikował książkę „o pochodzeniu gatunków”.

Skąd bierze się popularność Dawkinsa jako naukowca, doskonale wiadomo: jest świetnym, błyskotliwym popularyzatorem wiedzy dotyczącej teorii ewolucji, doskonale ją rozumiejącym, potrafiącym wyłapać to, co w danym momencie najistotniejsze. Jest wspaniałym pedagogiem. A oprócz tego przedstawia również i swoje własne hipotezy oraz pomysły. Pięknie syntetyzuje wiedzę pochodzącą z różnych źródeł, a ciekawa i przystępna forma, w jakiej ją ludziom sprzedaje może być zachętą dla tych doktorów i profesorów, którzy swoją wiedzę publikują w postaci mało (często i dla nich samych nawzajem) zrozumiałej, a napuszonej jak ogon indyka.