Powitanie słońca

  Już dwa dni z rzędu trwa na Sali Głównej NFM potężny desant dźwiękowy Chicago Symphony Orchestra, z jej legendarnym Chicago Sound, przez co musiałem porzucić część trwających równolegle koncertów Musica Electronica Nova. Mimo to przed drugim koncertem CSO (23.05.2025) udało mi się pójść na jeden koncert w ramach festiwalu muzyki elektroakustycznej. Usłyszeliśmy Powitanie słońca – wielokanałową emisję dźwiękowa (2024) Przemysława Schellera.

Obraz ze strony kompozytora

   Aby dowiedzieć się więcej o kompozytorze, który wydał już co najmniej trzy płyty, nie tylko stricte elektroakustyczne, zajrzałem na jego stronę. Przemysław Scheller tworzy muzykę instrumentalną, wokalną i elektroakustyczną starając się zgłębić naturę dźwięku. Rozwija różne wymiary czasu i przestrzeni, poszukując więzi między przeszłością a teraźniejszością. Komponować zaczął w wieku 18 lat pod okiem ukraińskiej kompozytorki Uliany Biłan. Uliana Biłan (ukr. Уляна Білан) to ukraińska kompozytorka współczesna, której twórczość wpisuje się w nurt muzyki eksperymentalnej, elektroakustycznej oraz improwizowanej. Choć jej nazwisko nie jest szeroko rozpoznawane w międzynarodowym mainstreamie, Biłan jest aktywna w środowisku artystycznym Ukrainy, szczególnie w kontekście łączenia tradycyjnych motywów ukraińskich z nowoczesnymi technikami kompozytorskimi. Po koncercie jej ucznia łatwo dojść do wniosku, że przejął on chęć eksperymentowania od swojej mentorki. Uliana Biłan ukończyła Narodową Akademię Muzyczną w Kijowie, gdzie kształciła się pod okiem wybitnych pedagogów. W swoich utworach często eksploruje tematy tożsamości kulturowej, wykorzystując np. autentyczne ludowe pieśni czy instrumenty (np. bandurę, sopiłkę) w połączeniu z elektroniką lub awangardowymi strukturami dźwiękowymi. Przemysław Scheller ukończył z kolei z wyróżnieniem Akademię Muzyczną im. K. Szymanowskiego w Katowicach w klasie prof. Aleksandra Lasonia oraz Conservatoire National Supérieur de Musique et Danse de Lyon (Francja) w klasie Philippa Hurela uzyskując tytuł magistra sztuki. Ukończył studia doktoranckie na obu powyższych uczelniach pod opieką dr hab. Jarosława Mamczarskiego (AM w Katowicach) oraz Michele Tadiniego (CNSMD Lyon). W 2018 roku uzyskał tytuł doktora sztuki przedstawiając dzieło artystyczne Consors paterni luminis na kantora gregoriańskiego, harfę, wiolonczelę, akordeon i media elektroniczne. Jest adiunktem w Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach. Przemysław Scheller zajmuje się muzyką instrumentalną, wokalną, elektroniczną oraz działalnością interdyscyplinarną; tworzy instalacje dźwiękowe, pokazy multimedialne, muzykę interaktywną i projekcje mappingowe. Jako kompozytor współpracował z takimi zespołami jak Orkiestra Muzyki Nowej, Zespół Śpiewaków Miasta Katowice Camerata Silesia, Ensemble musikFabrik z Kolonii, orkiestra kameralna miasta Tychy AUKSO, czy chór Polskiego Radia w Krakowie. Utwory Przemysława Schellera były wykonywane na festiwalach muzyki nowej (m.in. Warszawska Jesień, Musica Polonica Nova, Festiwal Prawykonań, Espacios Sonoros Madrit, Red Ecologia Acustica Mexico, Amber-Silk Festival Bejing, AV@Carnegie Mellon University w USA), koncertach w kraju i za granicą. Cytując w dużej mierze biogram ze strony artysty miałem okazję wymienić najbardziej liczące się festiwale muzyki współczesnej, na których zabrzmiały jego utwory. A z kolei Red Ecologia Acustica Mexico w swojej nazwie zawiera klucz do jego emisji dźwiękowej Powitanie słońca.

   Było to doznanie podobne trochę do sławnego 4′ 33″ Johna Cage’a , który to utwór składał się z 4’33’’ ciszy „granej” przez pianistę, orkiestrę lub inny skład instrumentalny. W przypadku Powitania słońca nie mieliśmy jednak ciszy, a po prostu nagranie śpiewu ptaków przed świtem i ich zamilknięcie po świcie. W pewnym momencie przejechał jakiś wóz na sygnale i słychać było narastający szum pobliskiej szosy. Temu towarzyszyło bardzo stopniowo, niezauważalnie rozjaśniające się oświetlenie sali. My leżeliśmy na poduchach w Sali Czarnej. Nie było w tym żadnych efektów wielokanałowych, krążących dźwięków, zmieniających się perspektyw. Przemysław Scheller chciał w ten sposób zarysować również refleksję ekologiczną. I coś w tym jest. Świty są niebywale piękne, nawet na ponurym betonowym blokowisku, cóż dopiero w lesie czy na łące. Jednak wielu z nas przeważnie omija świt w swoim życiu. Ja na przykład lubię pracować w nocy i nie za często (chyba że zimą) podziwiam świt, choć mieszkam w bardzo zielonym obszarze Wrocławia i do dzikiej natury wystarczy mi pięć minut jazdy rowerem (tak zwany Wroni Las za Stadionem Olimpijskim, za którym są też wały i odrzańskie kanały). Wroni Las, choć mały, jest dzikim obszarem leśnym, zaś widok na łąki przy kanałach też nad ranem jest uroczy. Jednak przeważnie omijam piękno świtu, choć wiem, że napełniłby mnie on mnóstwem pozytywnej energii.

  Podczas emisji dźwiękowej Schellera zostałem zatem skonfrontowany z tym, co niemal codziennie tracę. Było to proste artystyczno – estetyczne wyzwanie, ale jednak cenne. Po utworze ruszyłem do sklepiku płytowego Niskie Łąki w NFM, aby zobaczyć, czy rzeczywiście jest coś z płyt Przemysława Schellera i innych kompozytorów obecnych na MEN. Były płyty Schellera, jednak nie zdecydowałem się na żadną, bo mimo wszystko nadal nie wiem, jaką muzykę komponuje.