Bach doskonały

Pasje i kantaty Bacha są dziełami, które stosunkowo często słyszymy w Narodowym Forum Muzyki we Wrocławiu. Wykonawcami są nasze zespoły, głównie Wrocławska Orkiestra Barokowa, jak i sławni goście ze świata. Różnica w doskonałości wykonań zaczyna się zacierać, a na środowym koncercie (27.03.24) zatarła się moim zdaniem całkowicie. Pamiętam na przykład pasję w wykonaniu Gardinera, gdzie oczywiście chór i orkiestra brzmiały jak oddział muzycznych wojowników, potężnie, doskonale, perfekcyjnie i dość romantycznie (crescenda, diminuenda). Jednak soliści byli chórzystami i niestety moim zdaniem nie dźwigali w pełni ciężaru tej muzyki.

W piękny środowy wieczór, ciepły i pogodny, Jarosław Thiel, Wrocławska Orkiestra Barokowa, Chór NFM i Chór Chłopięcy NFM dowiedli, że da się ukazać wspaniałą wizję Pasji Mateuszowej w odsłonie poetyckiej, różnicując chóry teatralne i chorałowe nie za pomocą ekspresji postromantycznej, lecz wyrosłej z doświadczeń z muzyką barokową francuską i włoską. Czyli pędzlem nie był mocny światłocień, lecz ogromna i wspaniała paleta barwna. Perłami w tej złotej, muzycznej koronie byli wielcy śpiewacy, z których część niejako archetypicznie kojarzy nam się ze znakomitymi wykonaniami Bachowskich pasji: Joanne Lunn – sopran, Terry Wey – alt, James Gilchrist – tenor (Ewangelista), Ian Bostridge – tenor, Yannick Debus – baryton (Jezus) i Johannes Weisser – baryton.

Obok nich trzeba by było jednak wymienić solistów Wrocławskiej Orkiestry Barokowej i znakomite głosy z Chóru NFM, który był w stanie nadawać zindywidualizowany, madrygałowy charakter głosom pasyjnego tłumu, zlewając się w jeden głos (a raczej polifoniczny wielogłos) w chorale. Flety, oboje, skrzypce, wiole i wiolonczele – cudownie brzmiały wszystkie arie obligato. Całość zaś nanizywał na nić ekspresyjnej i poetyckiej narracji Ewangelista – James Gilchrist. Zauważyłem, że jego dystans do opowieści zmieniał się wraz z trwaniem dzieła. Od obiektywizmu, po smutek, rezygnację i przerażenie. Była to rola, którą wybitny tenor rozpisał w ponad trzygodzinnym czasie. Gilchristowi towarzyszył elegancki baryton Yannicka Debusa, który wcielił się w Jezusa. Śpiewakowi udało się znaleźć idealne proporcje pomiędzy teatralną ekspresją a filozoficznym dystansem. Był, zgodne z teologią chrześcijańską, zarówno wewnątrz opowieści, jak i wokół niej. Co zresztą znajdowało odzwierciedlenie w pozabiblijnych elementach treści pasji. Wydaje mi się, że po raz pierwszy miałem wrażenie, że treść literacka nie stanowi bolesnego dysonansu wobec geniuszu Bacha. Zarówno dyrygent Jarosław Thiel, jak i śpiewacy przemyśleli niezwykle dokładnie wszelkie afekty, muzyczne symbole i ukazali nam nie tylko piękno, ale i nie tak łatwą do uchwycenia mądrość lipskich teologów, oczywiście zachodzącą w obrębie świata ich symboli, wyobrażeń i oczekiwań.

Arie altowe są ważne u Bacha i Terry Wey uczynił z nich poetyckie diamenty, posługując się przy tym głosem czystym i pełnym. Wspaniały był nośny sopran Joanne Lunn, która nie używając anachronicznego wibrata umiała napełnić całą Salę Główną NFM potęgą srebrzystego śpiewu. Ian Bostridge, jeden z największych artystów w nurcie muzyki dawnej w ogóle, był stylowy i niemal nonszalancki. Nadał on ariom tenorowym złożony, niemal manierystyczny charakter.

Ogólnie w tym wykonaniu Pasji Mateuszowej Bacha mieliśmy doskonale zaznaczoną podróż kompozytora przez epoki. Z jednej strony był on bardzo nowocześnie teatralny, w stylu włoskich i francuskim, znacznie mniej niemieckim, wbrew pozorom. Z drugiej strony tętniły na dnie tej muzyki echa renesansu, manieryzmu i średniowiecza. Można powiedzieć, że łatwo je było wprowadzić dzięki licznym w utworze luterańskim chorałom, jednak dzięki Thielowi słyszeliśmy je jako podskórny żywioł tlący się na dnie każdego muzycznego momentu pasji. Gdy owa dźwiękowa dawność wypływała na plan pierwszy było to doskonałe narzędzie do podkreślania powagi opisywanych wydarzeń.

Johannes Weisser ze swoim barytonem wziął z kolei na siebie najbardziej teatralne role. Arie, gdzie obok mistycznej refleksji ważna jest opowieść i chęć zmiany, jak i wiele postaci z opowieści. Tak to zamyślił sam kompozytor, ale mało kto tak dobrze jak Weisser umie podkreślić ten zamysł Bacha.

Wyszedłem z Narodowego Forum Muzyki wzruszony. Chyba nigdy jeszcze nie słyszałem tak wspaniale brzmiącego Chóru NFM, za co wyrazy najwyższej wdzięczności składam w ręce Lionela Sow, jego kierownika artystycznego. Chór NFM od dawna już pod jego kierownictwem podejmuje się najtrudniejszych wyzwań i wychodzi z nich zwycięsko. Ale to było naprawdę doskonałe. Słyszeliśmy przecież na tej scenie w tych dziełach najlepsze barokowe chóry świata, a i wrocławianie brzmieli po prostu doskonale. Wrocławska Orkiestra Barokowa już niejednokrotnie pokazała się na scenie jako jeden z czołowych zespołów barokowych nie tylko w Polsce. Grywa przecież z największymi barokowcami z całego świata i bez trudu podejmuje ich stylistykę i koncepcje. Jednak teraz było nawet na tle tego wyjątkowo – znakomite, piękne solówki, po których chce się mieć po prosu płyty z poszczególnymi solistami orkiestry, jak i wspaniała, całościowa gra zespołu.

To był piękny wieczór. Mieliśmy możliwość usłyszeć jedno z największych arcydzieł muzyki klasycznej w godnej go interpretacji. Dziękuję!