Klęska represyjnej polityki narkotykowej

Klęska represyjnej polityki narkotykowej (Lewy sierpowy)

Najwyższa Izba Kontroli przedstawiła raport na temat walki z dopalaczami. Jak informuje NIK, „walka z tym niebezpiecznym zjawiskiem okazała się w dłuższej perspektywie nieskuteczna. Nie udało się na stałe wyeliminować problemu dopalaczy”. Autorzy raportu wskazują, że od 2011 roku liczba osób zatrutych dopalaczami regularnie rosła aż do 2015 r., kiedy to odnotowano rekordową liczbę ponad 7 tys. takich zgłoszeń.

Walka z dopalaczami od początku była nieskuteczna. Obecnemu rządowi, podobnie jak poprzedniemu, wydaje się, że surową polityką karną znacznie zmniejszy się skalę zjawiska. Tej logiki nie kwestionuje też raport NIK, którego autorzy piszą o potrzebie bardziej szczegółowej kontroli rynku substancji psychoaktywnych. Niestety w praktyce to podejście nie sprawdza się – władze wprowadzają kolejne instrumenty karania handlarzy dopalaczami i zakazu nowych specyfików, ale z roku na rok jest coraz gorzej. Skąd ta porażka?

Na zdjęciu kadr z indyjskiego filmu antynarkotykowego, aktorka Deepika Padukone

Wydaje się, że kolejne rządy wychodzą od błędnych przesłanek w podejściu do problemu. Dopalacze to zbiorcza nazwa na różne środki zmieniające percepcję poza znanymi narkotykami takimi jak kokaina, amfetamina czy marihuana. Trudno o ich jasną definicję, ponieważ dopalaczem może być dowolna substancja psychoaktywna, będąca na przykład mieszanką leków dostępnych na rynku. Zaczęły one zdobywać popularność po zaostrzeniu prawa narkotykowego na początku XXI wieku. Ich produkcja i sprzedaż była i jest łatwiejsza niż narkotyków – najpierw nie wiązała się z żadnymi konsekwencjami, a potem wystarczyło dokonać niewielkiej modyfikacji danego dopalacza, aby nie znajdował się on na zakazanej liście. Tymczasem tak handel, jak i posiadanie choćby najmniejszej ilości „tradycyjnych” narkotyków jest w Polsce karalne. W ten sposób władza wręcz zachęciła poszukiwaczy wrażeń do eksperymentowania z dopalaczami. Również handlarze szukali coraz to nowych substancji, których wytwarzanie i sprzedaż nie znajdowałyby się na zakazanej liście. Ten wyścig między dilerami i wymiarem sprawiedliwości trwa do dzisiaj. Jak dowodzi raport NIK, władze ten wyścig przegrywają.

Cóż więc robić? Rząd powinien pogodzić się z tym, że nie uda mu się wyeliminować substancji psychoaktywnych. Chociażby dlatego, że istnieje na rynku mnóstwo legalnych produktów, które mogą mieć skutki narkotyczne – choćby niektóre syropy na kaszel czy kleje. Rząd nie może też zakazać ludziom zbierania grzybków halucynogennych, które rosną w polskich lasach.

W polityce narkotykowej warto dążyć do eliminowania z rynku najbardziej szkodliwych substancji. Właśnie takimi są dopalacze, których wpływ na ludzki organizm bywa nieprzewidywalny. Dlatego lekarze często nie wiedzą jak pomóc osobie zatrutej nimi. Pod tym względem znacznie łatwiej pomóc konsumentom nawet mocnych narkotyków, ale dobrze przebadanych przez współczesną medycynę. Niestety represyjna polityka narkotykowa sprawiła, że rozwinął się rynek różnych niebezpiecznych i nieprzebadanych świństw. Trudniej ukarać za ich rozprowadzanie czy posiadanie, a są one znacznie bardziej szkodliwe od znanych narkotyków.

Są dwa główne rozwiązania, które mogłyby przyczynić się do spadku sprzedaży dopalaczy i zmniejszenia skalę zatruć nimi. Po pierwsze, należy radykalnie złagodzić politykę narkotykową. Polityka zakazów i surowych kar nie dość, że słabo działa, to na dodatek prowadzi do tego, że na rynku rozpowszechniają się substancje nieprzebadane, często trujące. Z pewnością posiadanie małej ilości narkotyków powinno być zdepenalizowane, a władze powinny rozważyć kontrolowaną legalizację handlu części z nich. W ten sposób rynek narkotykowy w znacznie większym stopniu byłyby poddany kontroli instytucji publicznych. Zarazem brak lęku przed więzieniem za posiadanie jednego skręta lub pół grama amfetaminy sprawiłby, że część ludzi odeszłaby od znacznie groźniejszych i bardziej nieobliczalnych w działaniu dopalaczy.

Po drugie, w szkołach powinna być przekazywana wiedza na temat substancji psychoaktywnych i ich potencjalnych skutków. Przy czym nie chodziłoby tutaj o moralizatorstwo i straszenie młodych ludzi, lecz o rzetelną informację dotyczącą wpływu narkotyków i dopalaczy oraz niebezpieczeństw z nimi związanych. To znacznie lepsza droga niż polityka antynarkotykowa, która jest nieskuteczna, nieracjonalna, a na dodatek przyczynia się do wzrostu sprzedaży dopalaczy.

Tekst ukazał się w „Tygodniku Faktycznie” w ramach stałego cyklu Piotra Szumlewicza „Lewy sierpowy”.