Lipsk, Frankfurt, Stuttgart – czyli różne rejony Niemiec 300 lat temu

W 1497 Lipsk otrzymał przywilej organizowania targów. W XVII w. miasto ucierpiało znacznie w wyniku działań wojny trzydziestoletniej. Koło Lipska często odbywały się różne decydujące bitwy, tak w czasie wojny XXX-letniej, jak np. w 1813 r. W pierwszej połowie XVII w. miasto odwiedził późniejszy król Polski, Jan Sobieski. W latach 1697-1706 i 1709-1763 Lipsk leżał w granicach unijnego państwa polsko-saskiego. W mieście kwitł wówczas handel polskimi towarami. 24 grudnia 1701 roku zamontowano system olejowych lamp ulicznych. Nowy oddział strażników miał pilnować, by 700 lamp zapalano punktualnie. W tych czasach zaczęto nazywać Lipsk małym Paryżem, słynęło z postępowych poglądów elity. Na początku XVIII wieku studiował tu Georg Philipp Telemann i założył orkiestrę Collegium musicum. W latach 1723-1750 Johann Sebastian Bach był Thomaskantor i „Director musices“.

Wiosną 1727 w mieście gościł król Polski August II Mocny. Za panowania królów Augusta II Mocnego i Augusta III Sasa w lipskiej mennicy bito polskie srebrne monety. Po zajęciu Lipska przez Królestwo Prus w 1753 roku okupanci posłużyli się skradzionymi stąd stemplami w celu fałszowania polskich monet. W 1760 roku miasto musiało zapłacić Prusakom milion talarów kontrybucji, gdy nie chciano, Fryderyk II uwięził prominentów. Johann Ernst Gotzkowsky, kupiec berliński osiągnął ugodę przy sumie 800 tysięcy. W 1768 roku zostało założone w Lipsku Towarzystwo Naukowe Jabłonowskich. Założyciel, Józef Aleksander Jabłonowski, zmarł w Lipsku w 1777 roku. W latach 1764-1768 studiował w mieście Goethe. W drugiej połowie XVIII wieku Lipsk był jednym z ośrodków konfederatów barskich i przeciwników konfederacji targowickiej. Od 1792 w Lipsku przygotowywano insurekcję kościuszkowską. W mieście przebywał m.in. Tadeusz Kościuszko. Od 1806 r. Lipsk stanowił część Królestwa Saksonii, połączonego w latach 1807-1815 unią z Księstwem Warszawskim.
FRANKFURT
Od XV do XVII wieku odbywały się we Frankfurcie największe w Niemczech targi książki, wznowione od 1949 r. W 1648 r. w ramach postanowień pokoju westfalskiego potwierdzono status Frankfurtu jako wolnego miasta Rzeszy (Freie Stadt Frankfurt), co przyczyniło się do jego ponownego rozwoju po zniszczeniach wojny trzydziestoletniej. W drugiej połowie XVIII wieku przybyło do Frankfurtu wiele rodzin niderlandzkich, które przyczyniły się do ożywienia przedsiębiorczości i rozwoju rzemiosła. Jednocześnie odbywające się tu koronacje cesarzy niemieckich znacznie ożywiły miasto.

Patrycjat miasta cesarskiego Frankfurtu prowadził własną politykę niemiecką. Teoretycznie miasto stało murem za cesarzem, ale w praktyce było z tym różnie. Dziadek Goethego ze strony matki, Johann Wolfgang Textor (1693-1771), członek rady miasta (od 1727 roku) i burmistrz (od 1747 roku), był także radcą cesarskim, dzięki honorowemu nadaniu cesarza Karola VI, dlatego czuł się w obowiązku być lojalnym wobec niego, ale już jego zięć Johann Caspar Goethe (1710-1782), również urodzony Frankfurtczyk, który nabył tytuł radcy za 313 guldenów był miłośnikiem Prus i Fryderyka II, któremu życzył szczęścia w wojnie o austriacką sukcesję. We Frankfurcie obserwujemy ten sam proces życia po szlachecku wśród patrycjatu, co w Poznaniu i Krakowie (nabywanie ziemi, pałace miejskie).
D. von Gersdorff, Matka Goethego, Warszawa 2005, s. 12.
STUTTGART
Herzogtum Württemberg – Księwtwo Wirtembergii, było w XVIII wieku siedziskiem niemieckiego konserwatyzmu. Ale niekoniecznie absolutyzmu. Jeszcze w latach 1765-1790 wiedeńska Rada Nadworna (Hofrat) rozpatrywała ok. 10.500 procesów. Najwięcej dotyczyło stosunków w Meklemburgii, wolnym mieście cesarskim Frankfurcie i biskupstwie Liège. Na te apelacje władcy terytorialni patrzyli niechętnym okiem. Na przykład stany Wirtembergii nie pozwoliły tamtejszym książętom wprowadzić pełnego absolutyzmu władzy, dzięki poparciu płynącego dla nich z Wiednia i Hofratu. (Vide: J. F. Noël, Święte cesarstwo, Warszawa 1998, s. 165. Tak dowodził historyk księstwa James Allen Vann, autor m.in.: Württemberg auf dem Weg zum modernen Staat 1593-1795 (tłumaczenie niemieckie wydane w Stuttgarcie w 1986 roku). Książę Eberhard Ludwig, był wyzwaniem dla pietystycznego Księstwa, w 1704 roku kazał zbudować mały wersal – Ludwigsburg. Tam żył ze swoją metresą Wilhelmine von Grävenitz niederließ, podczas, gdy jego żona była w Stutgarcie. Pałac Ludwigsburg to największy w Niemczech pałac barokowy. Położony jest w mieście Ludwigsburg które leży 12 km od stolicy regionu Stuttgartu. Kamień węgielny położono 17 maja 1704 roku. Pałac miał być wzorowany na pałacu wersalskim który to pałac odwiedził Eberhard w czasie swojej podróży do Francji.W 1709 roku książę postanowił przenieść stolicę księstwa ze Stuttgartu do Ludwigsburga. Jednak po śmierci władcy jego następca przeniósł siedzibę z powrotem do Stuttgartu. W 1700 pozwolił się osiedlić uciekłym z Francji Waldensom. Wszystko to stanowiło szok dla elit.

Następcą EL w 1733 roku został katolicki konwertyta Karol Aleksander z bocznej lini Württemberg-Winnental. Karl Alexander, który ze swej kariery w armii cesarskiej Austrii, wprowadził modę na wojskową sztywność. Joseph Süß Oppenheimer był jego słynnym doradcą finansowym. Oskarżano go o rózne zgdzierstwa i aresztowano wd niu śmieci Karola Aleksandra 12 maja 1737 roku. Następcą KA był jego syn Karol Eugeniusz, w 1737 roku mający tylko 9 lat. Dorastał w Brukseli i w Prusach. KE panujący do roku 1793, miał silnie despotyczne ciągoty. Krytykowął je m.in. Schiller. Wiele kosztowął KE wojna z Prusami, po stronie Austrii, po 1778 roku musiał drastycznie oszczędzać, m.in. niemal rozwiązac armię. Po jego śmierci którtko panowlai jego dwaj bracia. Jednen z nich Fryderyk Eugeniusz Wirtemberski 29 listopada 1753 roku poślubił Fryderykę Dorotę, kuzynkę króla Fryderyka. W umowie małżeńskiej zapisano, że dzieci pary będą ewangelikami. Wychowanie dzieci na ewangelików miało służyć powrotowi domu wirtemberskiego do luteranizmu i uspokoić jego w przygniatającej mierze luterańskich poddanych