Republika Genui

 Leżąca nad Zatoką Liguryjską Republika Genui miała w XVIII wieku swe najlepsze czasy już za sobą, podobnie jak jej konkurentka i adriatycka odpowiedniczka odpowiedniczka, Republika Wenecka. Republika Genui powstała w Xi wieku, a przestała istnieć w 1797 roku (nie licząc krótkiego wskrzeszenia w latach 1814-1815). Od końca wieku XIV Republika powoli traciła swą potęgę, ustępując m.in. Wenecji. W wieku XV i XVI Genua wielokrotnie popadała w zależność od Księstwa Mediolanu lub Francji. Od 1528 roku genueńscy bankierzy zaczęli pożyczać pieniądze władcom Francji. Po bankructwie Hiszpanii w 1557 roku i co się z tym wiązało, upadku wielu niemieckich przedsiębiorstw kredytowych, Genueńczycy finansowali tez wiele politycznych przedsięwzięć hiszpańskich. Fernand Braudel uznał lata 1557-1627 (na początku wieku XVII genueński bankier Spinola był w stanie zebrać całą armie, która zwalczała potem niderlandzkie powstanie) i  za kolejny złoty wiek genui, jednak w dziedzinie handlu, bardzo zaszkodziła Genui ekspansja Turcji (utrata Chios w 1566 r.)[1]. Upadek potęgi Hiszpanii w drugiej połowie XVII wieku przyniósł tez upadek Genui. W maju 1684 roku flota francuska zbombardowała Genuę, w ramach kary za wspieranie Hiszpanii, (prawdopodobnie poseł francuski  w mieście od 1682 roku François Pidou de Saint Olon (1640-1720), aktywnie potem zaangażowany w bombardowanie (na miasto spadło 13.000 pocisków), przekazał Wersalowi informacje o systemie obronnym miasta). Od tego momentu Republika znalazła się w strefie wpływów Francji starała się utrzymywać ścisłą neutralność, co udawało się jej aż do roku 1745.

Il. 1. Francuskie bombardowanie Genui, źródło: http://it.wikipedia.org/wiki/File:Genova-bombardamento_francese_(1684).jpg
 
Głowa Republiki był doża[2], czyli książę. Urząd ten genua wprowadził na wzór wenecki. O reformy Andrei Dorii, który rządził genuą jak dyktator, choć nigdy nie był dożą,  1528 roku  (ta sama reforma pozbawiała plebejuszy prawa głosu, a dożów mili wybierać członkowie rady: Gran Consiglio) dożowie byli wybierani na dwuletnią kadencję (wcześniej zwykle sięgali po władze siłą). Doża rezydował w Palazzo Ducale (przebudowanym w XVI w.). W początkach XVIII wieku urząd ten sprawowali[3]: Girolamo De Mari (3 stycznia 1699 – 3 stycznia   1701), Federico De Franchi Toso (7 czerwca 1701 – 7 czerwca 1703), Antonio Cebà Grimaldi (1 sierpnia 1703 do 1 sierpnia 1705), Stefano Onorato Ferreti (22 sierpnia 1705 do 13 sierpnia 1707 roku), Domenico Maria De Mari (9 września 1707 do 9 września 1709), Vincenzo Durazzo (14 września 1709 do 14 września 1711), Francesco Maria Imperiale (22 września 1711 do 22 września 1713), Giovanni Antonio Giustiniani (22 września 1713 do 22 września 1715), Lorenzo Centurione Becchignoni (26 września 1715 do 26 września 1717), Benedetto Viale (30 września 1717 do 30 września 1719)[4], Ambrogio Imperiale Lomellini[5] (4 października 1719 do 4 października 1721), Cesare De Franchi Toso (8 października 1721 do 8 października 1723), Domenico Negrone (13 października 1723 do 13 października 1725) i Gerolamo Veneroso (18 stycznia 1726 do 18 stycznia 1728)[6].
Gerolamo Veneroso (1660-1739) był w latach 1708-1710 gubernatorem Korsyki., był bardzo lubiany przez Korsykanów. Kiedy w 1729 roku wybuchła rewolta wyspiarzy, Veneroso został ponownie wysłany na Korsykę, tym razem jako commissaire extraordinaire, podlegający jedynie gubernatorowi   Felice Pinelliiemu, znienawidzonemu przez ludność miejscową. Od 1730 roku Veneroso pracował w radzie nadzwyczajnej zajmujacej sie uspokojeniem sytuacji na wyspie. Popularność dygnitarza przyczyniła sie do zawieszenia broni i obiecujacych negocjacji, niestety Pinelli i jego współpracownicy nie dotrzymali warunków negocjacji z buntownikami, a niedługo potem w ogóle zabronili Veneroso negocjować z nimi. Po powrocie do Genui, rozczarowany brakiem elastycznosci rządu, i brakiem zrozumienia potrzeby reform na Korsyce, usunął sie z życia politycznego do swego majątku pod Genuą. Jeli chodzi o siedzibę miejską rodu, to dożowie z rodu Veneroso; Gerolamo Veneroso i Gian Giacomo Veneroso (doża od roku 1754) mieszkali w Palazzo Agostino Calvi Saluzzo, (adres: via di Canneto il Lungo, 21)[7].
Następcą Venerosego na stanowisku doży, Luca Grimaldi[8] (ur. 1675, zm. 1750, doża od 22 stycznia 1728 do 22 stycznia 1730), sprawował swój urząd w czasie, gdy Veneroso negocjował warunki pokoju z Korsykanami. Kolejny doża Francesco Maria Balbi (1671-1747, urzędował od 26 stycznia 1730 do 26 stycznia 1732) musiał zmagać się z owocami nieustępliwości Felice Pinelliiego. Kolejny doża (od 29 stycznia 1732 do 29 stycznia 1734 r.) Domenico Maria Spinola (1666-1743), reprezentował najbogatszy ród genueński (jak wynika ze spisu z 1736 roku), jego następca zaś (doża od 3 lutego 1734 do 3 maja 1736 roku) Giovanni Stefano Durazzo (1668-1744) – drugi najbogatszy ród[9].
Nicolò Cattaneo Della Volta[10] (1679- 1751) był dożą od 7 lutego 1736 do 7 maja 1738 roku,  Costantini Balbi (1676-1741) od 11 lutego 1738 do 11 maja 1739 roku, był to okres kiedy kończyła się wojna o sukcesję polską, w której Genua szczęśliwie pozostała neutralna. Ich następca Nicolò Spinola  (ur. 1678, zm. 1743, doża od 16 lutego 1740 do 16 lutego 1742) roku pamiętany jest jako doża pochodzący ze sławnego bankierskiego, patrycjuszowskiego rodu[11] i jako doża, podczas którego rządów, przykry incydent. Wróg Genui i protektor piratów śródziemnomorskich bej Tunisu (Algieria, wówczas terytorium tureckie, jednak o znacznej faktycznej autonomii) przejął kontrolę nad wyspą Tabarca, należąca do geueńskiego rodu Lomellini, czyniąc niewolników z mieszkańców wyspy, z których większość była rodowitymi Genueńczykami. Nicolò Spinola mianował Carlo Goldo konsulem generalnym interesów genueńskim w Republice Weneckiej.
W czasie wojny o sukcesję austriacką (1741–1748), Republika rządzili: Spinola, Domenico Canevaro (20 lutego 1742- 20 lutego 1744), Lorenzo De Mari (1 marca 1744 do 1 marca 1746), Gian Francesco Brignole Sale II (4 marca 1746 do 4 marca 1748) i Cesare Cattaneo Della Volta (6 marca 1748 do 6 marca 1750).
Gian Francesco Brignole Sale II (1696-1760) był najstarszym synem markiza Antona II Giulio Brignole Sale, ambasadora Genui w Wersalu, i jego kuzynki   Isabelli Brignole.  Ród Brignole doszedł juz do stanowiska doży w 1635 roku. Gian Francesco miał trzech braci; Gian-Jacobo, który zmarł w wieku 40 lat, Giuseppe, szwagra książąt Monako i Condé, oraz Rudolfa, który był dożą w latach 1762-1764. W 1710 roku Gian Francesco  stracił ojca, i jako nastolatek odziedziczył wielką fortunę[12].  W 1728 roku został generałem galer, co było bardzo prestiżowym stanowiskiem w Republice, dlatego ubiegać się o nie mogli jedynie najznakomitsi arystokraci. W tym samym roku został dyrektorem budowli publicznych (odnowił akwedukt dostarczający wodę do wszystkich domów genueńskich) w roku 1730 został członkiem rady negocjującej z Korsykanami (junte extraordinaire pour la répression du soulèvement corse).  W 1731 roku poślubił Battinę Raggi, której rodzina, podbnie jak Brigniole pochodziła z Rapallo. W 1736 roku posłował do Londynu, by w imieniu Republiki zaprotestowac przeciw przywiezieniu nowego wodza powstania korsykańskiego Theodora von Neuhoffa na brytyjskim statku. Po powrocie z tej misji, został ambasadorem Sérénissime République de Gênes w Paryżu[13] (od września 1737 do wiosny 1739 r.), gdzie negocjował i podpisał z Ludwikiem XV i kard. Fleyry konwencje wersalską (1737), zapewniając pomoc militarną Francji na terenie Koryki (bo pomoc austriacka w l. 1731-1733 niewiele pomogła), ale tez i prowokujac francuskie zaitereowanie tym rejonem.
Po powrocie z Paryża zostal iknwizytorem stanu (tj. Szefem policji) w Genui, a w 1740 roku mianowano go ambasadorewm w Wiedniu. Po powrocie wybrano go senatorem (10 senatorów wraz z dożą i prokuratorami tworzyli tzw. Seniorię), a także naczelnym dowódcą wojsk. Przeczuwajac konflikt z Królestwem Sardynii, rozpoczał reorganizację małej armii genueńskiej.
W roku 1742 Genua straciła swą ostatnią (nie liczac oczywiście Korsyki) posiadłość na Morzu Śródziemnym, wyspę-twierdzę Tabarka, którą zajęli ludzie beja Tunisu[14].
We wrześniu 1743 roku w Worms (traktat wormacki) Maria Teresa Habsburg, starajac się zyskac wsparcie Królestwa Sardynii, obiecała Karolowi Emanuelowi III markizat Finale, należący do Genui, na co Genua odpowiedziała podpisujac z Francją, Hiszpanią i Neapolem traktat sojuszniczy w Aranjuez (1745).  Hiszpanie zajęli w 1745 Mediolan, lecz musieli się w 1746 roku wycofać, co oznaczało, ze Szla zwycięstwa zaczyna się przechylać na stronę „Austrosardów”. Korsyka wraz z Bastią  zostały zdobyte przez brytyjsko-sabaudzka flotę w listopadzie 1745 roku. W 1747 Francuzi przepędzili ich stamtąd i administrowali posiadłościami Genui, jako jej sojusznicy.
Otwierajac swe porty dla armii burbońckich, Genua wydatnie zwiększąła sznsę na ich zwycięstwo. W konsekwencji armia genuenska[15] (jakosci przecietnej i licząca mniej niż 10.000 żołnierzy) dowodzona osobiscie  przez Gian Francesco Brignole Sale II podążyła za francusko-hiszpańską armią Don Filipa na Austriaków i Piemontczyków, jednak niespecjalnie się wyróżniła, doceniono jednak postępowanie samego dowódcy i uczyniono Gian Francesca Brignole  zastępcą głównodowodzącego całej armii burbońskiej.  Brignole zdobył dla koalicji kilka twierdz w Piemoncie i Parmie-Piacenzie okupowanej przez Austriaków.
Głównie swym zasługom wojennym zawdzięczał Brignole wybór na stanowisko doży 4 marca 1746 roku (doge de Gênes et roi de Corse par la grâce de Dieu –  doża Genui i król Korsyki z Bozej łaski), mimo iż kampania wojenna była daleka od zakończenia, a przybycie nowego austriackiego korpusu  zachwiało frontem burbońskim w północnej Italii, co gorsza śmierć Filipa V oznaczała wycofanie się z wojny rządu hiszpańskiego. Pod Piacenzą 15 czerwca 1746 roku armia burbońska poniosła klęskę, po czym we wrześniu armia austriacka (korzystająca z pomocy floty brytyjskiej)  pod dowództwem gen. Antoniotto de Botta-Adorno stanęła pod bramą Genui. Całe terytorium Republiki było zajęte przez  Austrosardów, a Francuzi i Hiszpanie pospiesznie wsiedli na statki, a stolica republiki stała bezbronna. Doża i jego doradcy stwierdzili, że opór nie ma sensu i 7 września[16] otworzył Austriakom bramy miasta.
 
Il. 213. XIX-wieczne Przedstawienie rewolty genueńskiej 1746 roku przeciw Austriakom. W centrum chłopiec  – Balilla, symbol ludowego zrywu, który miał go rozpocząć pytając Austriaków w g dialekcie genueńskim: Che l’inse?” , (gdy grozili przemoca w razie braku pomocy przy moździerzu), a potem krzycząc: Evviva Maria!,  vide:  http://it.wikipedia.org/wiki/File:Giuseppe_Comotto-rivolta_in_Portoria_col_Balilla.jpg
Brignole-Sale podpisał kapitulację (oznaczała ona wypłacenie reparacji wojennych  Austrii w wysokości 24 milionów liwrów, co zupełnie zrujnowąło miasto i uwolnienie kilku rewolucjonistów korykańskich[17]) padł na kolana przez gen. Botta-Adorno i poprosił o oszczędzenie miasta i mieszkańców, na co Botta-Adorno odpowiedział: Aux Génois, je ne laisserai que les yeux pour pleurer.
Jeszcze przed nadejsciem Austriaków prawie cała szlachta uciekła do swcyh wiejskich willi nie kłopocząc sie o lud, który nigdy nie chcial wojny, dlatego plebs uznał to za zdradę szlachty. Z wielkich panów w mieście pozostał niemal tylko doża.
Austriacy obłozyli miasto wielką kontrybucją. Po 3 miesiącach austriackiej okupacji w mieście wybuchło powstanie ludowe (5 grudnia), które wypędziło wroga z miasta. Zaraz po jego wyjsciu mieszczanie szybko zamknęli bramy i zbroili się jak mogli najlepiej, w końcu państwa burbońskie wysłały do miasta ambasadorów z pomocą wojskowa i gratulacjami[18].
Rewolta rozpętała się w głównej dzielnicy miasta zwanej Portoria, w której stały budynki nowe osiemnastowieczne obok wielu z poprzedniego wieku[19].  Od średniowiecza po wiek XVIII Portoria była siedzibą korporacji i cechu barwiarzy, do którego to cechu należała tez rodzina Giovan Battista Perasso (1735-1781), czyli domniemanego legendarnego chłopca zw. „Balilla[20]”, który dał ponoć hasło do powstania, rzucając pierwszy kamieniem w okupantów, po czym nastąpiły manifestacje ludowe. 5 grudnia w godzinach popołudniowych grupa żołnierzy austriackich przechodziła ulicami dzielnicy ciągnąc  ciężki moździerz, który miał zostać przeniesiony z wzgórzach Carignano w inny  strategiczny  punkt umożliwiający kontrolę nad miastem. Moździerz tonął w błotnistej drodze. Bezpośrednią przyczyną buntu było brutalne naganianie miejscowych do pomocy przy transporcie moździerza[21].
Z powstania ludowego  skorzystał Brignole formując armię 22 000 ludzi. Insurekcja wyzwoliła zywiły plebejskie i arystokratyczne, dlatego szlachta na swym dobrowolnym wygnaniu oskarzała dożę o sprzyjanie im. Po dalszych walkach 10 grudnia Austriacy zostali usunięci z miasta. 17 grudnia powszechne zgromadzenie ludowe Genui obradowała na wzór polski – alla polacca – tj.  pod gołym niebem, wybrało nowe władze i przetrwało oblężenie. Genueńczycy liczyli na pomoc ze strony francuskiego sprzymierzeńca. Niestety francuska odsiecz atak na Piemont załamała się pod Assiettą, gdzie pobili ich Sabaudczycy[22].
Do wiosny 1748 roku Genua rządzona była w sposób quasi-demokratyczny (ludowi przywódcy wahali sie, czy rzeczywiście tylko szlaccice – les Magnifiques są stworzeni do rządzenia). W 1748 przywrócono tradycyjna formę rządów, ale doceniono to, że Brignole uratował kraj, i nie wchodzono   w szzczegóły quasi-demokratycznego dwulecia. Pokój w Akwizgranie z 1748 roku przywrócił   przedwojenne granice, zwracając Republice markizat Finale[23].
Doża Cesare Cattaneo Della Volta (1680-1756) przywrócił stary arystokratyczny ustrój republiki. Jego następcą był Agostino Viale (doża od 10 marca 1750 do 10 marca 1752), za którego urzędowania przeprowadzono  reformę monetarną (1752) ; stary skud (scudi) został zastąpiony lirem (1 Lira = 20 Denari). Kolejnym dożą (28 marca 1752 do  czerwca 1754) był Stefano Lomellini[24], a następcą tegoż Giovanni Battista Grimaldi (7 czerwca 1752 do 7 czerwca 1754). Kolejnym księciem genui był Gian Giacomo Veneroso (23 czerwca 1754 do 16 maja 1756), drugi z rodu, który w XVIII wieku sięgnął po to najwyższe stanowisko w państwie.
Matteo Franzoni (1682-1777), doża od 22 czerwca 1756 do 22 czerwca 1758 roku był kolejnym dożą-wojskowym. Na Korsyce był w latach 1751- 1754; a następnie od 1755 do 1756, znał wiec wyspę jak własną kieszeń. Pierwszy traktat w Compiègne (1756) przyznawał Genui francuskie wparcie i Francuzi wspierali militarnie Genueńczyków, lecz francuskie wojska odpłynęły z Korsyki w pierwszym kwartale 1759 roku. W marcu 1759, zakończywszy kadencje jako doża, był już z powrotem  jako senator i komisarz generalny Republiki był przy pacyfikacji Korsyki i przy oblężeniu miasta Furiani (1759), z których to wydarzeń sporządził w Genui relację. Nie chronione już przez Francuzów oddziały Republiki musiały przyjąć postawę defensywną wobec dużych sił korsykańskich, w tym celu należało oprzeć obronę na jakimś mieście – stąd pomysł Grimaldiego, by odzyskać Furiani. Okazało się jednak, że Paoli wzniósł fortyfikacje w Nonza i w samym Furiani, a   Bastia, ciągle w rękach rządu Republiki Genui, było zablokowana. Furiani musiało zostać koniecznie odzyskane, więc poproszono o pomoc Francuzów. By zwiększyć szanse szturmu Grimaldi zaciągnął jeszcze 3-4 tysiące Niemców i Szwajcarów. Atakiem w trzech kolumnach dowodził osobiście. Oblężenie i atak nie przyniosły jednak takich efektów jakich życzyły sobie władze Republiki, a to spowodowało koniec kariery Grimaldiego[25].
Kolejnymi dożami byli: Matteo Franzoni[26] (od 22 września 1758 do 2 sierpnia 1760 r.) i  Agostino Lomellini (ur. 1709, zm. 1791, doża od 10 września 1760 do 10 września 1762), z rodu armatorów statków handlowych. Agostino Lomellini był człowiekiem bardzo wykształconym i kulturalnym, który władał francuszczyzną równie dobrze jak włoskim. Agostino Lomellini i inny patrycjusz genueński G.B. Ricchieri opublikowali w roku 1753 zbiory tzw. „arkadyjskich” sonetów (tzn. poświęconych nauce i sztuce). Lomellini interesował się prawami fizyki Newtona, a także jego nauka o ruchu komet. Do grona znajomych Lomelliniego należeli Clemente Fasce i Glicerio Sanxay, adepci oświecenia; profesorowie fizyki i retoryki na nowym Uniwersytecie Genueńskim, powstałym po odebraniu nauki jezuitom[27]. Od Lomelliniego można więc datować prawdziwy początek genueńskiego oświecenia.
Rodolfo Emilio Brignole Sale (ur. 1708 – zm. 1774, doża od 25 listopada 1762 do 25 listopada 1764 r.) również pochodził z wybitnej, oświeconej rodziny jak Agostino Lomellini, był młodszym bratem doży Gian Francesca Brignole Sale. Rodolfo Emilio Brignole Sale był ambasadorem Genui w Wersalu, cenzorem (syndykiem –syndicateur, jak się mówiło w Genui), oczywiście tez senatorem Republiki, a od 1764 roku dożywotnim prokuratorem, prywatnie także kupcem, estetą i kolekcjonerem sztuki. Brat Gian Francesca i Rodolfa, Giuseppe Brignole Sale (1703-1769), markiz de Groppoli (1760-1769), był przodkiem obecnej dynastii panujacej w Monako. Wszyscy trzej byli synami dyplomaty genueńskiego Antona Giulio Brignole Sale ^{[ ((}(1673-1710), który w 1720 roku posłował do Madrytu, a w 1704 do   Paryża rozmawiać o sprawach piemonckich, przybył tam 18 lutego 1704 roku. Odwiedził atelier słynnego malarza  Hyacinthe Rigauda, u którego zamówił portret (dziś znajdujacy sie w Palazzo Rosso w Genui). To samo zrobił jego syn w 1734 roku.  Cały ród Brignole był frankofilski. Rodzina byla bardzo zamożna (i hojna na polu charytatywnym. W Genui posiadali kilka domów;  Palazzo Rosso (ukończony w 1677 r.) , Palazzo Bianco (z XVI w, w posiadaniu rodu, a dokładniej w rekach Marii Durazzo Brignole-Sale od 1712 r.), Palazzo Brignole Durazzo z XVII w. czasem zwane: palazzo verde,  potem dostał sie Durazzom, i parę innych budowali, a takze wille w Albaro, Volti, i Piemoncie[28].
Zaraz po Francesco Maria Della Rovere (doża od 29 stycznia 1767 do 29 stycznia 1767 r.), kolejny urzędujący doża Marcello Durazzo (od 3 lutego 1767 do 3 lutego 1769 roku) również był  magnatem i mecenasem sztuki i posiadaczem wielu dzieł, tak samo zresztą jak jego następca Giovanni Battista Negrone (doża od 16 lutego 1769 do 26 lutego 1771 r.).
Następnego dożę Giovanniego Battistę Cambiaso (1711-1772), urzędującego od 16 kwietnia 1771 do 23 grudnia 1773 roku, również można uznać za frankofila, otrzymał bowiem nowoczesną i światową edukację, uzupełnioną podróżami edukacyjnymi do Francji i Anglii, po powrocie zajął się polityką. W 1746 roku bronił miasta Savona, jako jego gubernator, przed wojskami Piemontu, zarówno siłami regularnej armii liniowej, jak i z użyciem uzbrojonych obywateli i plebsu, atakujących wroga podczas marszu. Po zakończeniu wojny wrócił do Genui, gdzie objął kilka stanowisk publicznych i udzielał się w życiu kulturalnym i artystycznym. Był członkiem liguryjskiego oddziału („kolonii”) Akademii Arkadyjskiej, używając pseudonimu: Oronte. W roku  1751  w katedrze św. Wawrzyńca, poślubił  genueńską szlachciankę Marię Tomasina Balbi, miał z nią 3 synów i 6 córek.
16 kwietnia 1771 roku Giovanni Cambiaso został wybrany na dożę Genui (otrzymał 276 głosów na 366). Pompatyczna koronacja miała miejsce 8 lutego 1772 roku. Arkadyjczycy uczcili koronacje swego druha sonetami i pieśniami okolicznościowymi. Bankiet inauguracyjny pochłonął oszałamiającą sumę 483.000 genueńskich lirów. Cambiaso odznaczył sie promując ideę stworzenia drogi w dolinie Val Polcevera,   nadającej się do przejazdu wozów i wagonów, by Sampierdarena połączyć   z Novi . Droga miała przebiegać poprzek passo della Bocchetta, zastępując stare drogi na pagórkach (na takie drogi mówiono wówczas: mulattiere). Ukończona drogę nazwano na jego cześć: „Camblasia”. Zapewne nie bez znaczenia dla jej wytyczenia był fakt, że droga ta mogła być i była używana także
do łatwiejszych powiązań między miastem a posiadłości Cambiaso w Val Polcevera (w tym dużej willi rodziny w Cremeno). Wiadomo, też, że Cambiaso wykorzystywał swą pozycję finansowo (m.in. ulgi podatkowe). Jeszcze za jego życia uhonorowano go statuą w Palazzo Ducale  Giovanni Battista Cambiaso,   zmarł nagle 23 grudnia 1772 roku, mając 61 lat., podczas pełnienia swoich funkcji[29].
Następca Cambiaso, Ferdinando Spinola di Gherardo był dożą tylko od 7 do 19 stycznia 1773 roku, po czym zrezygnował z funkcji, ponieważ w chwili wyboru na to stanowisko miał już 79 lat. Kolejny doża (26 I 1773-26 I 1775) Piero Franco Grimaldi[30] (1715-1791), kolejny z najpotężniejszego rodu genueńskiego. W roku 1772 Grimaldi został wybrany inkwizytorem państwowym (inquisitore di stato).   Za jego rządów jako doży genueńskiego, miał zostać zniesiony (ordonans z października 1774 roku) w Genui zakon jezuitów. Pier Francesco Grimaldi, wiedząc, ze wielu arystokratów ma słabość do zakonu, zwlekał z wykonaniem decyzji. Ostatecznie Genua była ostatnim włoskim miastem, które wydaliło jezuitów. Pod koniec czasu urzędowania jako doża, Pier Francesco zapadł na zdrowiu. Ciężko chorował przez pięć miesięcy. Udało mu się wyzdrowieć, gdy był już o krok od śmierci. Musiał na miesiąc (7 VII-5 VIII 1774) leczenia opuścić pałac dożów i wyprowadzić się na ten czas do swego własnego domu. W roku 1776 Pier Francesco został prezydentem Magistrato di Guerra[31].  Kolejnym dożą (31 I 1775 – 31 I 1777) Brizio Giustiniani[32] (1713-1778).
Następcą Giustinianiego był Giuseppe Lomellini (1723-1803, doża: 4 II 1777–4 II 1779), który w pierwszym roku urzędowania musiał salwować się ucieczką ze swej siedziby oficjalnej . Pałac dożów stanął bowiem w ogniu. Po pożarze pałac odbudowano w stylu klasycyzmu. Warto wspomnieć, że w  latach siedemdziesiątych XVIII wieku założono w Genui deputację Handlu (Deputazione del Commerzio). Kolejnym dożą był Giacomo Maria Brignole (1724-1801), który jako jedyny sprawował tą funkcje dwukrotnie (w okresie od 4 marca 1779 roku, do 4 marca–1781 roku i ponownie w latach 1795-97, w ostatnich latach istnienia Republiki.
Marco Antonio Gentile (1723-1798) był dożą od 8 marca 1781 roku do 8 marca 1783 roku[33], a Giovanni Battista Ayroli (1731-1808) – od 6 maja 1783 roku, do 6 maja 1785 roku. W dniu elekcji  Gentilego była straszliwa burza z piorunami, z których jedne uderzył w sale tronową zabijając ok. 20 osób. Tego samego roku był okropna zima, która zniszczyła prawie wsyztskie gaje oliwne i cytrusowe przynosząc straty w wysokości 10 milionów lirów.
W 1785 roku obaj Gentile i Ayroli ponownie ubiegali się o urząd, lecz pokonał ich Gian Carlo Pallavicino (1729-1794) . Był on przywódcą frakcji „liberalnej” w Republice, dążył do reformy sposobów wyłaniania urzędów, nawet do przebudowy systemu politycznego, by bardziej przypominał on monarchię konstytucyjną.  Ayroli reprezentował wówczas konserwatystów dążących do ugruntowania istniejącego systemu, a Marco  Gentile wystąpił jako zwolennik bardziej aktywnej polityki zagranicznej, w oparciu o sojusz z Austrią i Wielka Brytanią.  Pallavicino był dożą od 6 czerwca 1785 roku, do 6 czerwca 1787 roku. Za jego urzędowania założono Genueńskie Towarzystwo Rzemiosł i Manufaktur (1786). Mimo starań liberałów takich jak Pallavicino, oświecenie nie wywołało wielkiego politycznego oddźwięku w Genui, ponieważ postulowane reformy napotkały na opór arystokratyczno-patrycjuszowskiej warstwy rządzącej miastem. Sami członkowie warstw wyższych stali się szybko wolnomyślicielscy, a nawet libertyńscy, lecz reformy nie ruszały z miejsca.
Pod koniec XVIII stulecia ekonomia Republiki osłabła (w latach 80. Nastąpił nietrwały wzrost pomyślności ekonomicznej[34]). Genua, choć ogłosiła się wolnym portem, nie mogła sprostać konkurencji ze strony Livorno, podobnie jak Wenecja odczuwała silną konkurencję austriackiego wolnego portu – Triestu. Bankierzy jednak nadal użyczali pieniędzy koronowanym głowom. Tylko w latach 1771-1792 bankierzy genueńscy udzieliły pożyczek na zawrotna wówczas sumę 100 milionów liwrów.
Raffaele De Ferrari Rodino[35] (1732-1801) sprawował urząd doży od 4 lipca1787 do tegoż dnia 1789 roku. Kolejnym dożą był Alerame Maria Pallavicini (1730–1805) w okresie od 30 lipca 1789 roku do 20 lipca 1791 (wyborach poparło go 67% głosujących). Po nim rządził  Michelangelo Agostino Cambiaso[36] (1738-1813), a po tym z kolei   Giuseppe Maria Doria, książę de Massanova e Tacina (1730-1816) wybrany dożą    16 września 1793 roku. Ostatnim dożą był ponownie wybrany Giacomo Maria Brignole (z młodszej gałęzi rodu), którego ponowna kadencja przypadała na okres    od 17 listopada 1795 roku do 14 czerwca 1797 roku. Gdy w czerwcu 1797 roku Republika Genui przestała istnieć, Giacomo Maria Brignole został pozbawiony swych funkcji, przez rewolucjonistów francuskich i ich włoskich sympatyków (żołnierze francuscy i tłum mieszkańców okradło wówczas pałac dożów). Na miejsce starej Republiki powstała pro-francuska i pro-rewolucyjna Republika Liguryjska, w której w 1798 roku zarządzono czystki polityczne. Inaczej niż ostatni doza Wenecji Ludovico Manin,  Brignole zaakceptował proponowaną przez rewolucjonistów  funkcję szefa magistratu Genui, ale jego wrogośc wobec  francuskich idei jak to wtedy okreslano, była na tyle widoczna, że on, a takze, Stefano Rivarola (anty-jakobin), bracia Girolamo Serra i Giovanni Battista Serra i  markiz Gaspare Sauli przestali być chętnie widziani w Genui. Bracia Serra zostali wywiezieni do Mediolanu, Giacomo Brignole i Gaspare Sauli do Florencji. Napoleon Bonaparte dołączył Republikę Liguryjską (1804) do Cesarstwa, by zablokować porty dla Brytyjczyków. Giacomo Maria Brignole nie żył już wtedy od trzech lat, zmarł bowiem w roku 1801 na wygnaniu w Wielkim Księstwie Toskanii.
Jak widzieliśmy Republika Genui, mimo pozorów pewnej demokracji, była państwem na wskroś arystokratycznym. Mieszczanie nie byli w stanie rzucić szlachcie kupieckiej (szlachta Genui była bankierskiego pochodzenie i bynajmniej nie brzydziła się handlem, a umiejętności inwestowania kapitału uczyniły jej hegemonię trwalszą). W roku 1738 majątkiem ponad 6000 lirów genueńskich dysponowało 733 arystokratów (razem mieli 117 milionów) i 882 mieszczan (razem jednak tylko 18 mln.)[37]. Najbogatsze rodziny wtedy były to to Spinola i Durazzo. Elity Genui były w zasadzie francuskojęzyczne tak samo jak elity Turynu i Mediolanu i w ogóle Włoch północnych.
Po klęsce Napoleona, w roku 1814 na krótko odrodziła się Republika Genui (bbrytyjski agent   lord William Bentinck zachecął mieszkańców do tego) by w 1815 zostać wcielona do Królestwa Sardynii.

Il. 2. Genua w 1810 r, źródło: http://en.wikipedia.org/wiki/File:Genova-1810ca-acquatinta-Garneray-part-mura.jpg
Granice Republiki Genui nie były tak przejrzyste jak dzisiejszych krajów. Na jej terytorium   leżały   także enklawy  należące do obcych władców; księstwo Oneglia Porto Maurizio, należące do Sabaudii, podobnie jak Pornassio Trovasta, Albenga, Carrosio (od 1738 r. sabaudzkie)  i Perinaldo. Kolejnymi takimi dobrami były : Dolceacqua, Loano, Masone, Busalla (do 1728 roku), Torriglia (prywatne dobra rodu Doria), Noli (niezależna republika miejska sprzymierzona z Genuą), Albera (autonomiczne opactwo), Campofreddo (dobra rodu Spinola),  oraz;  Savignone i Casella, Croce de’ Fieschi i Vobbia (dobra rodu Fieschi).
Lady Mary Wortley Montagu znana brytyjska pamiętnikarka i żona ambasadora Wielkiej Brytanii w Stambule, bawiła w Genui (przybyła tam z Tunisu) w sierpniu 1718 roku[38]. 28 sierpnia pisała do swej siostry, że mieszka w domu niejakiej pani D’Avenant  (obdarzonej dużym poczuciem humoru) mieszczącym się  przy S. Pietro d’Arena. Genua, jak pisze Mary Montagu, była zbudowana w pięknej zatoce, na wzgórzu. Jej zabudowania przeplatały się z ogrodami, a z budynków w mieście była piękny widok na morze (choć ponoć nie tak piękny jak w Stambule[39]).  Genueńczycy nie byli tak zamożni jak kiedyś, i prześladowała ich niechęć Francuzów, jeden z dożów został wezwany do Wersalu osobiście by kajać się za taka błahostkę, jak obrzucenie (nocą przez nieznanego sprawcę, zapewne pro hiszpańskiego, bo w Genui nadal większość miała partia hiszpańska, choć nie przyznawali się do tego) odchodami godła Francji na budynku posła tego kraju. Kobiety genueńskie nosiły się według francuskiej mody, ale ponoć były uprzejmiejsze od Francuzek, co Lady Montagu przypisywała instytucji cicisbei. (I do not doubt but the custom of Cizisbei’ has very much improved their airs). Jak donosi podróżniczka to właśnie Genua była ojczyzną cicisbeizmu , tj. Zwyczaju posiadania przez damy, etatowego kawalera spełniającego jej zachcianki, który to zwyczaj rozpowszechnił się w całych ówczesnych Włoszech. Przy czym jak pisała Lady Montagu mężowie włoscy nie byli tak brutalni czy wredni (ówczesny stereotyp w Anglii), by ponosić odpowiedzialność za wynalazek cicizbeizmu. Jak przypuszczała Lady Montagu, ci młodzieńcy, którzy w XVII wieku angażowaliby się w quasi-mafijne porachunki szlachty i skrytobójcze zamachy, w XVIII wieku swą uwagę poświęcili damom, z korzyścią, jak stwierdza, dla Republiki i nastrojów mieszkańców. Z założenia atencja cicisbei miała być platoniczna, albo przynajmniej sprawiać pozory takowej. Kiedyś takich admiratorów niektóre piękności miewały nawet 8-10, w czasie wizyty Montagu, zazwyczaj musiały zadowolić się jednym.
Republika była państwem arystokratycznym, „zwykli ludzie są tu skończonymi niewolnikami jak Francuzi” (the common people being here as arrant slaves as the French). Stara szlachta nie szanowała zbytnio doży, wybieranego w końcu tylko na 2 lata, I którego żona nie była bynajmniej nobilitowana dodatkowo przez jego urząd. Jedynie rodzina Andrei Dorii, ze względu na wyjątkowe zasługi rodu, cieszyła się pewnymi wyjątkowymi przywilejami; nie obowiązywały ich np. ograniczenia senatu dotyczące noszenia  drogiego i szykownego ubioru i biżuterii. Przy pałacu księcia Doria znajdował się pomnik bohatera Republiki.
W architekturze domów arystokracji dominował styl palladiański, zwł. Przy Nova Strada, gdzie stały domy rodziny Durazzo, dwa domy Balbich połaczone piękną kolumnadą itd. Zabudowę ulicy, Lady Montagu nazwała „najpiękniejszą linią budynków na świecie”. W domach zaś znajdowały się obrazy Rafela, Veronese, Ticjana, Caracciego, Michaelangelo i Corregio. Swoje uwagi o Genui, Lady Montagu kończyła opisem architektury kościelnej.
Niemal dokładnie 13 lat po wizycie Lady Montagu w Genui przebywał baron Karl Ludwig von Pöllnitz (1692-1775), westfalski poddany króla pruskiego, awanturnik, który służył na wielu dworach europejskich. List datowany na 2 listopada 1731 r. w jego pamiętnikach poświęcony jest właśnie jego wrażeniom z pobytu w Genui, opisywanym zaraz po wspomnieniach z dworu toskańskiego[40]. Cały kraj podległy Republice, baron opisywał jako obfitujący w żyzną ziemię, z dobrze uprawianym rolnictwem. Samą Genuę opisywał von Pöllnitz jako jedno z miast z najwspanialszymi pałacami w Europie. Ulice opisał jako niezbyt dobrze oświetlone i wąskie, ale samo miasto jako bogate i stateczne. Ulice Balbi i Nowej wydały się baronowi, bardziej galeriami sztuki niż zwykłymi ulicami. Pamiętnikarz pisał, ze w jednym z pałaców rodu Durazzo (przy ulicy Balbi), o których wspominała też lady Montagu znajdował się też teatr zw. Teatrem sokoła, bo widz mógł znakomicie słyszeć z każdego miejsca to co się dzieje na scenie. Przy ulicy Nowej stały dwa pałace rodu Brignole (reprezentowanego w 1731 r. przez 4 przebogatych braci, z których tylko jeden miał syna). Pałac Dorii był wspaniały z widokiem na morze, ale apartamenty były staromodne i miały niskie sufity.
Zdaniem Niemca, Genueńczycy byli bardziej towarzyscy niż Wenecjanie, a szlachta przystępniejsza. Dziwił się, że Genueńczycy i w ogóle Włosi są uważani za zazdrosnych, gdyż uważał, że kobiety genueńskie mają wiele swobody. Tylko zdecydowanie brzydkie niewiasty nie miały przynajmniej dwóch zawodowych wielbicieli – czyli cicisbei. Szlachta genueńska nie nosiła szpad, a ich strój przypominał francuski strój adwokatów parlamentów, ale ich płaszcze były krótsze, więc bardziej odróżniali się od mieszczan od francuskich sędziów parlamentu. Genueńczycy lubili przyjemności i wygody, i dobre jakościowo ubiory.
Baron wspomniał też o wojnie z Korsykanami, z którymi Niemiec nieco sympatyzuje. Pisze też, że Genua wydała już majątek na zwalczanie powstania i że bez pomocy z zewnatrz nie da rady go zdławić.
Dnia 9 listopada 1728 roku do Genui (jadąc z Turynu) dotarł Montesquieu. Oto dwa cytaty, odnoszące się do jego wrażeń z pobytu w mieście, którego architektura mus ię podobała, w przeciwieństwie do mieszkańców:  „Cała szlachta w genui to sami handlarze nawet sam doża zajmuje się kupiectwem”… „Genueńczycy są całkowicie nietowarzyscy; ich charakter bierze się mniej z dzikości charakteru, a bardziej z ich niesłychanego skąpstwa, nie uwierzycie, do jakiego stopnia posunięte jest sknerstwo tych ludzi[41]…”.
Wiele lat później, w 1784 roku w Genui bawiła brytyjska pisarka Hester Lynch Piozzi, małżonka włoskiego kompozytora[42]. 1 listopada tego roku Angielka pisała z Genui o swych zachwytach złotą włoską jesienią i drogą z Novi do Genui. Genuę nazywa wspaniałym (Genoa la Superba) i statecznym  miastem ożywianym krzykiem krawca i marynarza. Drogi były zdaniem Piozzi zbyt wąskie dla pojazdów i by być pięknymi. Ponoć pełno na ulicach było żebraków, którzy obejmowali kolana bogatych i wołali o zmiłowanie. Pałace zachwyciły Piozzi, ale jej litość wzbudzili zubożali szlachcice i ich damy, podtrzymujące pozory, choć widać było, że chustka podawana przez cicisbeo  była stara i brudna.