Cywilizacja zachodnia jako pozytywna epidemia

Francuski filozof Michel Onfray wieszczy upadek zachodniej cywilizacji. Jego wewnętrzny konflikt i to co mówi o świecie może świadczyć o tym, że coś dzieje się ze światem ale równie dobrze, że coś dzieje się z Onfrayem. Ewolucja Onfraya przypomina bardzo ewolucję innych ateistów – Hitchensa, Dawkinsa, czy Sama Harrisa – dryf od lewicy do konserwatyzmu. Problem w tym, że cały ich filozoficzny domek z kart stoi nawet nie tyle na kontrowersyjnej huntingtonowskiej wizji zderzenia cywilizacji, co na najmniej realnym wariancie tego zderzenia – cywilizacji zachodniej, która ma prawie wszystko z cywilizacją arabską, która nie ma dziś niczego, a patrząc na konflikty i rozdarcie wewnętrzne tego świata nie wydaje się by przez najbliższe dziesięciolecia przydarzy im się kolejny złoty wiek. To jak kierowca autobusu ostrzegający pasażerów, że idzie na czołówkę z rowerzystą i za chwilę wszyscy zginą.

[divider] [/divider]

Więc kiedy Onfray, człowiek, któremu blisko do 60-tki, mówi o potrzebie nowego impulsu dla cywilizacji, która wciąż przewodzi dziś w innowacji, postępie technicznym, postępie społecznym, ma większość dostępnego kapitału i większość zasobów, być może mówi tylko o swoich wewnętrznych rozterkach i w akcie jakiegoś filozoficznego uniesienia ekstrapoluje je na kondycję zachodniej cywilizacji? A tymczasem w czasie gdy Onfray siedzi w paryskiej kafejce i taksując przechodzące kobiety w hijabach, destyluje w głowie idee upadku naszej cywilizacji, Elon Musk przeprowadza kolejny udany test swojej rakiety wielokrotnego użytku i kombinuje jak tu zdążyć na Marsa przed NASA.

Cywilizacja zachodnia ma powody do dumy i jest wzorem do naśladowania. Warto rozmawiać o tym co ją definiuje. Napewno nie warto, tak jak to miało miejsce na którymś amerykańskim uniwestytecie, bojkotować wykładów o cywilizacji zachodniej, na gruncie politycznej poprawności. Stworzyliśmy system, który promuje indywidualizm, kreatywność, niezależność, który pozwala naturalnym liderom rosnąć w siłę i prowadzić innych. Jeżeli jednak kontekstem tej samopochwały jest wizja upadku, najazdu barbarzyńców i konieczności odnalezienia nowego ducha, nowej siły napędowej, to być może brniemy w ślepy zaułek. Bo oto nagle my trzeźwi i racjonalni zaczynamy zazdrościć dzikim dzikości. Chcemy przeciwstawić się sile, która jest w stanie zginąć dla idei i działa w stanie najwyższej motywacji, szukając podobnej siły w sobie. W gruncie rzeczy zazdrościmy im radykalizmu, zaczynamy grzebać w historycznych szpargałach, żeby odnaleźć nasze odwieczne wartości, które wyzwoliłby taką moc, uruchomiły jakiś cywilizacyjny patriotyzm i wolę walki. A tak naprawdę uciekamy w konserwatyzm i konfrontacyjność i traktujemy grupę radykałów za prawdziwego wroga, co tak naprawdę dodaje im sił, a ujmuje nam. Ten trend jest obserwowalny patrząc na odrodzenie się skrajnej prawicy w Europie. Trend upadku zaś jakoś trudniej zmierzyć, trudniej go dotknąć, stąd pomysł, że być może istnieje tylko w głowach intelektualistów.

Na pewno nie musimy się chwalić przed Chińczykami. Oni podziwiają naszą cywilizację i chcą się od nas jak najwięcej nauczyć. Zachodnia muzyka klasyczna jest w Chinach bardziej popularna niż u nas. Miliony dzieci ćwiczą. Konserwatyzm, dyscyplina, formalizm i ciężka praca muzyka klasycznego to oczywiście konfucjańskie wartości, które trafiają na podatny grunt i pewnie że Chiny nie dadzą nam nowego Cage’a czy Schoenberga, a tylko setki wirtuozów wygrywających konkursy i nie kontestujących kanonu wykonawczego. Podobnie w biznesie i kapitaliźmie – wszystkiego nauczyli się od zachodu, dostosowując do swojego etosu. I wiedzą, że mają problemy z inowacjami, wciąż zastanawiają się gdzie tkwi błąd. Wymieszanie kapitału, kadr, metod z zachodem staje się jednak coraz większe i fuzja zachodniego kapitału i innowacji z chińskim kolektywizmem i żądzą sukcesu zaczyna dawać wyniki. Już dziś mówi się, że to Chiny za kilka lat stworzą poważną konkurencję Dolinie Krzemowej. Tam gdzie innowacja potrzebuje żelaznej dyscypliny i pracy w grupie, żeby w ogóle zaistnieć jako prototyp (software) tam Chiny mogą nas szybko dogonić. Zresztą podobnie w nauce, gdzie dziś w zasadzie każdy postęp wymaga zespołu. Chiny odbudowały się dzięki naszym potrzebom, dzięki naszemu know-how (często go kradnąc) i dziś, gdy pierwotne paliwo ich wzrostu zaczyna się kończyć, potrzebują nas jak nigdy wcześniej. Potrzebują współpracy i inwestycji a nie konfrontacji.

[divider] [/divider]

Rodząca się chińska klasa średnia jeździ do Londynu na markowe zakupy, porzuca Huaweia dla Iphone’a i psioczy na cenzurę, która brutalnie pocięła ukochaną Grę o Tron (smoki, wielki mur – to się musi tam podobać) i znowu trzeba jechać na torrrentach. Zespoły indie-rockowe z Pekinu buńczucznie zapowiadają, że stworzą zupełnie nową, chińską wartość w tej muzyce, po czym słyszymy klip muzyków beznadziejnie zafiksowanych na brytyjskich wzorcach. W Syrii jeszcze przed wojną funkcjonowała prężna scena jazzowa, robili festiwale, zapraszali muzyków z Europy. Widok potupujących w rytm swingu kobiet w hijabach wśród publiczności jazzowego festiwalu w Damaszku nie jest pewne obrazem, który łatwo mieści się w głowie typowego konsumenta euroislam.pl.

[divider] [/divider]

 Kulturowo jeszcze długo będziemy kolebką w zasadzie wszystkiego, co rezonuje z współczesnym człowiekiem. Nie tylko kolebką – aktywnym producentem. Dopóki dzieciak wychodzący z tatą z kina w Lahore będzie obsesyjnie pożądał koszulki z Kapitanem Ameryką, dopóty możemy mówić o pewnym rządzie dusz. Oczywiście o duszę tego dzieciaka będzie walczyć dużo innych idei, ale westernyzacja jest trendem długofalowym, cierpliwym i trwałym, w przeciwieństwie do różnych radykalizmów. Potrafimy też być perfidni – podczas gdy mułłowie wołają w Medynie na poranną modlitwę, my po cichu budujemy za rogiem Starbucksa i uzależniamy Saudyjczyków od porannego espresso.

[divider] [/divider]

Podobne są ambicje młodych w Indiach i wielu odradzających się gospodarek afrykańskich. Koniec końców oni chcą być nami. Więc nie tyle zderzenie cywlilizacji, co raczej rozszerzenie i fuzja, dlatego że to my poprzez kapitał i know-how będziemy katalizatorem ich wzrostu. Prawda, że dziś to tam a nie tu jest rozwój i głód sukcesu i tam zaczyna przelewać się poszukujący szybkiego wzrostu kapitał, a nasz udział w tej nowej, poszerzonej cywilizacji będzie być może nieduży. Nie świadczy to jednak o maraźmie cywilizacji tylko innym etapie rozwoju. Nic nie wskazuje jednak, że religijny i polityczny radykalizm wygra z siłą ekonomiczną i polityczną.