Leeds 300 lat temu

Leeds leżące w hrabstwie York, jest starym miastem pamiętającym jeszcze czasy Anglosasów. Już w średniowieczu było ważnym ośrodkiem ekonomicznym (zwł. produkcja wełny). Około roku 1650 Leeds miało nieco ponad 6.000 mieszkańców (w 1801 r. – 30.000) i było miastem dość bogatym. W 1694 roku miasto zapewniło sobie stałe dostawy wody, dzięki odpowiednim kanałom. Wszyscy zamożniejsi mieszkańcy podłączyli się do tej prostej sieci kanalizacyjnej. Celia Fiennes opisuje ówczesne Leeds jako duże, bogate miasto, o dobrze wybrukowanych szerokich ulicach i kamiennych domach, często o znacznych rozmiarach. Podobnie opisywał je później Defoe. W roku 1714 wzniesiono Queens Court dla jednego z bogatych miejscowych kupców. Do roku 1770 podstawą bytu miasta była wełna (w tych czasach mieszkańcy Leeds odpowiadali za 30% brytyjskiego eksportu wełny o wartości 1,5 mln funtów, lecz w tym roku wystartował także lokalny przemysł ceramiczny i związana z nim cegielnia. W osiemnastowiecznym Leeds produkowano też zegary, powozy i sprzedawano książki i biżuterię. W roku 1700 rzeki Aire i Calder uczyniono spławnymi od Leeds do Wakefield, zaś pod koniec wieku w 1794 roku rozpoczęto prace nad kanałem łączącym Leeds z Liverpoolem zakończone w 1816 roku. Pierwszą gazetę („The Leeds Mercury”) miasto uzyskało w 1718 roku (a w roku 1754 – „The Leeds Intelligencer”, która zostanie połączona z „The Leeds Mercury” tworząc już w wieku XX – w roku 1939 – „’The Yorkshire Post”), blue coat school (nazwa od koloru uniformów) w 1705 (w mieście już od XVI wieku znajdowała się dobra gram mar school), lampy olejowe na ulicach w 1755, pierwszy prawdziwy szpital (w Kirkgate, między Kirkgate a Vicar Lane stał wówczas wikariat) w 1767 roku, bruk na ulicach w 1775, assembly rooms 1777, park (Park Place) – nieco przed 1781, służby porządkowe w 1790, a Music Hall przy świeżo wytyczonej Albion Street w 1792. W roku 1736 pobudowano przytułek Mary Potter.

Ralph Thoresby (1658-1724) uzyskał zgodę Edwarda, IV wicehrabiego Irwin (1686-1714) na założenie White Cloth Hall – rynku tekstyliów. Nowy gmach otwarto 22 maja 1711 roku. Przetrwał on 65 lat. W roku 1715 Thoresby napisał pierwszą historię miasta: Ducatus Leodiensis; or the Topography of the antient and populous Town and Parish of Leedes.

Il. 1. Widok na Leeds z 1785 roku, źródło: http://www.philanthropic.org.uk/history%201.htm (dostęp: 21.01.2011 r.)
Kupcy mieli domy nawet w samym sercu miasta. Za nimi kupcy ustawiali niewidoczne z ulicy składy towarów. Około roku 1785 tzw. Providence Row (w pobliżu dzisiejszej Cobourg Street) opisywano jako “modne, pełne zieleni przedmieścia i ulubione miejsce dla dam”, (fashionable and an „entirely sylvan” suburb, „a favourite location for young ladies). Na północ od miasta znajdowały się wrzosowiska – Woodhouse Moor i dwie wsie o nazwach: Woodhouse i Little Woodhouse (dziś rejony zachodniego kampusu uniwersyteckiego). Na pobliskim Chapeltown Moor rozegrano w sierpniu 1765 roku pierwszy udokumentowany mecz krykieta między drużynami z Leeds i Sheffield.
Rozwój miasta szedł w parze rozwojem całego zachodniego Yorkshire, które zmieniało się z krainy nieużytków w ziemię hodowców i ludzi utrzymujących się z przemysłu (pod koniec XVIII wieku ponad ¾ populacji utrzymywało się z przemysłu). W rozwoju miasta pomogły odkryte złoża węgla zaraz na południe od Leeds. Wszystko to paradoksalnie działo się w epoce, w której to południe Anglii przyciągało ludzi z północy, a nie odwrotnie. Biedne parafie poza miastem nie były w stanie finansować budowy sieci dróg, wiec trzeba było sięgnąć po te same metody, z jakich skorzystano wokół Sheffield – ustawienie rogatek na drogach i pobieranie prywatnych opłat za przejazd (zezwolił na to oficjalnie Turnpike Act uchwalony przez parlament w latach siedemdziesiątych XVIII wieku). Metody te stosowano aż do końca XIX wieku. Już w 1759 (sic!) pobudowano tory na których dostarczano węgiel z Middleton, lecz kolej pojechała nimi dopiero w 1812 roku .

Vide: Vide: D. Fraser, A History of Modern Leeds, Manchester University Press Manchester 1980, R. G. Wilson, Gentlemen merchants: the merchant community in Leeds, 1700-1830, Manchester University Press Manchester 1976 i: http://www.brixworth.demon.co.uk/leeds (dostęp: 21.01.2011 r.)