Aix-en-Provence 300 lat temu

Aix położone nad rzeką Arc, było w średniowieczu stolicą hrabstwa Prowansji, i osiągnęło rozkwit po XII stuleciu. Z resztą Prowansji zosłąo włączone do Francji w 1487 roku, a w 1501 Ludwik XII założył w Aix parlament Prowansji. W 1622 roku Ludwik XIII prowadzacy akcje przeciw hugenotom, zatrzymał się w Aix. Mieszkańcy miasta darzyli wielkim przywiązaniem Ludwika XIV (który grał w miejscowej Sali do gry w piłkę, w XVIII wieku przekształconej w teatr włoski: Théâtre du Jeu de Paume), świętując przez cały miesiąc odzyskanie przezeń zdrowia po zapaści w 1685 roku. W XVII wieku arcybiskup Aix, Michel Mazarin powiekszył miasto o cąłą nową dzielnicę, potem nazwana jego imieniem .

Il. 1. Widok głównego wjazdu do Aix na obrazie Meuniera z 1792 roku, źródło: http://fr.wikipedia.org/wiki/Fichier:Cours-Mirabeau-1792.jpg

O swoich wrażeniach z wizyty w Aix, , Tobias Smollett pisał w liście z Boulogne datowanym 23 maja 1765 roku. Pisarza interesowała geneza dawnej kolonii rzymskiej i miasta zdrojowego Aquae Sextiae założonej przez Caiusa Sextusa Calvinusa wiek przed narodzinami Cezara. Współczene Smollettowi Aix, pisarz określił jako miasto dobrzez zbudowane, choć z wąskimi brudnymi ulicami. Mieszkańcy mogli korzystać z alei spacerowej z podwójnym rzędem wyskocz drzew i 5 fontannami z ciepłą wodą zdrojową. Po obu stronach alei stały eleganckie domy należące głównie do dość licznej miejscowej szlachty. Miejsowe elity były towarzyskie i rozmowne. Gubernator Prowansji, ksiażę de Villars rezydował w mieście, prowadząc dom otwarty dla wsyztskich cudzoziemców, którzy zachcieliby zagrać u niego. Czasem niektórzy angielscy gentlemani skarzeyli sie na chłodne przyjęcie, które zdaniem Smolletta wynikało z tego, że we Francji nie było odpowiadającej im klasy wpływowych ludzi o wyrafinowanym smaku, nie posiadających jednocześnie jakiegoś tytułu barona czy markiza. Aix leżało w dolinie i było otoczone przez wzgórza. Z północy jednak docierał do niego zima i wiosną ostry i lodowaty wiatr bize, niebezpieczny dla dróg oddechowych. Pewien angielski lord zapadł na zdrowiu z tego powodu, ale jak tylko przeniósł się do Marsylii (w Marsylii zimy były ciepłe), objawy znikły. Latem w Aix panował niemozebny upał od nagrzanych skał i wzgórz. Mieszkańcy Aix byli ponoc kiepskimi ogrodnikami, wyrbiali dobry tani olej, przeciętne wino, dobry jedwab. Życie w Aix było droższe niż w Yorku, Durham czy Hereford, a nocleg w hotelu bardziej kosztowny niż w Montpellier (najdroższym miejscu Langwedocji).

Il. 2. Projekt Palais de Justice, czyli głównego budynku administracji sądowej w Aix, według planów Claude’a-Nicolasa Ledoux (1736-1806). Rewolucja przerwała prace, w momencie, kiedy ukończony był tylko parter, źródło: http://reference.findtarget.com/search/Claude%20Nicolas%20Ledoux

Po upadku Imperium Romanum, barbarzyńcy zniszczyli łaźnie rzymskie, a samo źródło wody zostało, jak podaje Smollett, odnalezione dopiero w 1704 roku i to przez przypadek, stawiając fundamenty budynku u stóp wzgórza. Źródła były dobre na wiele schorzeń (podagra, astma, szkorbut, niestrawność itd.)więc szybko zyskały dużą renomę. Nową łaźnię wyłozono marmurem. Przy budynku była oktagonalna w formie pijalnia wód. Woda miała mniej wiecej tą samą temperaturę jak w angielskim Bath. Była bardzo przejrzysta i dobra w smaku. Można ją było pić bez przygotowania. Byli tacy, co pili jej 7 kwart dziennie przez cały rok.

O historii Aix, vide: Histoire d’une ville. Aix-en-Provence, Scéren, CRDP de l’académie d’Aix-Marseille, Marseille 2008.