Bazylea 300 lat temu

Bazylea (niem. Basel, fr. Bâle, wł./retorom. Basilea) leży nad Renem, u styku granic: Szwajcarii, Niemiec i Francji. Zamieszkują ją Szwajcarzy niemieckojęzyczni, choć mają opinię równie liberalnych jak zachodnie kantony frankofońskie. W 1529 roku Bazylea przystąpiła do reformacji. W 1543 ukazał się w tym mieście podręcznik anatomii: De Humanis Corporis Fabrica Andreasa Vesaliusa przygotowując jakby grunt pod przyszłą reputację miasta jako centrum znakomitych medyków. W XVI i XVII wieku miasto ucierpiało wskutek kilku epidemii dżumy (ostatnia w 1611 r.), które łącznie zabiły ponad 10 tysięcy ludzi. W roku 1598 założono bazylejskie gimnazjum. W 1662 założono zaczątek muzeum miejskiego. Po 1670 roku Bazylea otworzyła swe bramy dla prześladowanych we Francji hugenotów, którzy rozwinęli przemysł bazylejski i rynek usług (przędzenie, tkanie z jedwabiu i aksamitu, handel, pasmanteria, ubezpieczenia, banki).

Il. Obraz Bazylei z 1761 roku, źródło: H. Spiess-Schaad: David Herrliberger. Zürcher Kupferstecher und Verleger 1697–1777. Verlag Hans Rohr: Zürich 1983.

W roku 1758 Johann Rudolf Geigy-Gemuseus (1733-1793) założył Izbę Handlową – Handelshaus. W tym samym roku założył on też swój interes w Basel, jako m.in. aptekarz(Materialien, Chemikalien, Farbstoffen und Heilmitteln aller Art) . Dom handlowy Joh. Rudoft Geigy sprowadzą artykuły kolonialne od przypraw po leki. Równie ważni jak aptekarze, byli bazylejscy matematycy i fizycy; zwłaszcza ci należący do rodziny Bernoulli. Przez 105 lat na bazylejskim uniwersytecie katedrą matematyki kierował ktoś z rodu. Jakob I. Bernoulli (1655–1705) był matematykiem i fizykiem. Całe życie spedził w Bazylei, gdzie m.in rozwijał teorię prawdopodobieństwa. Bratanek Jakoba, Daniel Bernoulli (1700–1782) działał w tych samych dyscyplinach, był słynny na całą europę za rozwiniecie rachunku różniczkowego (a potem za wkład w aerodynamikę). W Bazylei (właściwie w podmiejskim Riehen) urodził się też inny znakomity matematyk Leonhard Euler (1707–1783) , autor ponad ośmiuset publikacji matematycznych. W 1777 roku Isaak Iselin założył fundację promującą przedsięzwzięcia gospodarcze i inne akcje użytecznosci publicznej (wraz z okaząłą biblioteką).

W roku 1792 powstała Republika Raurakijska jako satelickie państwo rewolucyjnej Francji, jednak juz w marcu 1793 roku Francja wchłonęła ją na 22 lata. W roku 1795 podpisany został pokój bazylejski kończący wojnę pomiędzy Francją, Hiszpanią i Prusami (Francja zgodziła się na III rozbiór Polski w zamian za kontrolę nad zachodnim brzegiem Renu). Byli Szwajcarzy entuzjastycznie nastawieni wobec rewolucji, tacy jak Peter Ochs (1752-1821) urodzony we francuskim Nanntes, i wychowany w Niemczech, ale od 1769 zamieszkały w Bazylei, ojczyźnie swego ojca, gdzie po obronie doktoratu z prawa w 1776 roku, zaangażował się działalność polityczną. Z perspektywy oświeceniowej, diagnozował rozkład państwa. szwajcarskiego ustroju. W latach 1796-1797 planował wspólnie z Napoleonem stworzenie rewolucyjnego rządu w Szwajcarii, przedstawił także projekt konstytucji. Kiedy w 1798 francuskie wojska na rozkaz dyrektoriatu wkroczyły do Szwajcarii, Ochs przyjął to z entuzjazmem. Widział w tym szanse na zjednoczenie i unowocześnienie kraju.

W 1815 roku kongres wiedeński uznał wieczną uzbrojoną neutralność Szwajcarii; Kanton Jura przeszedł spod władzy biskupa Bazylei do Kantonu Berno (podział byłego terytorium Republiki Raurakijskiej). W XIX wieku Berno stało w awangardzie nowoczesności (np. w 1844 roku wybudowano tam pierwsza szwajcarską linię kolejową). W 1833 roku tereny wiejskie kolo Bazylei zbuntowały się tworząc własne władze.