Bezpiecznie przeciw HPV

W zeszłym miesiącu czasopismo Vaccine opublikowało uwzględniającą łącznie ponad milion przypadków (dokładniej – 1 256 407) metaanalizę po raz kolejny dokumentującą brak podstaw naukowych, by wiązać szczepionkę przeciw odrze, śwince i różyczce (MMR, Measles-Mumps-Rubella) z autyzmem/zaburzeniami ze spektrum autyzmu (ASD), autorom publikacji nie udało się również znaleźć powiązań pomiędzy tymi zaburzeniami a narażeniem na zawarty w niektórych szczepionkach tiomersal. Pojawienie się tej pracy (polecam zresztą krótką notkę na ten temat) wydaje się być dobrym pretekstem do przypomnienia również stosunkowo świeżej publikacji dotyczącej bezpieczeństwa czterowalentnej szczepionki przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV).

Szczepionka ta, uważana za istotny element profilaktyki nie tylko raka szyjki macicy, ale prawdopodobnie też licznych innych nowotworów złośliwych (zwłaszcza okolicy anogenitalnej i nosogardła, u obu płci) oraz zmian nienowotworowych, wciąż budzi kontrowersje i sprzeciw pewnych grup społecznych, niekiedy związany z aspektami obyczajowymi, niekiedy ze zwykłą niewiedzą, by nie wspomnieć już o kłamliwej propagandzie ruchów antyszczepionkowych, podczas gdy kolejne badania dokumentują jej skuteczność i bezpieczeństwo. Jako że niektórzy – mimo pojawiania się w sieci doskonałych, przystępnych opracowań popularnych – wciąż wypowiadają się o szczepieniach przeciwko HPV z niepokojem, skandynawskie badanie kohortowe opublikowane pod koniec zeszłego roku w prestiżowym British Medical Journal warto czytelnikom przypomnieć.

Analiza objęła kohortę 997 585 dziewcząt w wieku 10–17 lat mieszkających w Danii i Szwecji w latach 2006–2010, spośród których 296 826 poddało się szczepieniu przynajmniej jedną dawką czterowalentnej szczepionki przeciwko HPV (przeciw wysoce onkogennym typom 16 i 18 oraz należącym do grupy mniejszego ryzyka typom 6 i 11 odpowiedzialnym za tzw. brodawki płciowe/kłykciny kończyste) Silgard. Przeciwko tej szczepionce środowiska antyszczepionkowe zazwyczaj wyciągają materiały o charakterze studium przypadku (ang. case reports), które – choć niekiedy interesujące medycznie – nie dają możliwości oceny związków przyczynowo-skutkowych, bywają więc, zwłaszcza przez środowiska słabo bądź wcale powiązane z nauką interpretowane po linii klasycznego błędu post hoc ergo propter hoc (błąd przypisujący związek przyczynowo-skutkowy dwóm zdarzeniom tylko dlatego, że wystąpiły jedno po drugim) – sposobem na uniknięcie tej pomyłki są duże badania takie jak tu opisywane. Jako że wśród przypisywanych Silgardowi efektów niepożądanych pojawiały się zaburzenia naurologiczne, zjawiska z kręgu autoimmunologicznych oraz incydenty zatorowo-zakrzepowe, na tych właśnie reakcjach skupili się autorzy badania. Rejestrowano choroby i zaburzenia autoimmunizacyjne oraz powikłania neurologiczne w ciągu 180 dni po podaniu każdej dawki szczepionki, notowano też ewentualne powikłania zakrzepowe w ciągu 90 dni po każdej dawce szczepionki. Ze względu na jakość analizy statystycznej uwzględniano zdarzenia zgłaszane podczas ocenianego okresu przynajmniej pięciokrotnie. Grupę kontrolną stanowiły dziewczęta z kohorty, których nie poddano szczepieniu.

Podczas całego okresu obserwacji w zaszczepionej grupie zaobserwowano 53 typy poważnych zdarzeń zaliczających się do powyższych grup, przy czym 29 z nich spełniało kryteria włączenia do badania. Zaburzenia neurologiczne (narkolepsja, zapalenie nerwu wzrokowego, porażenie Bella), a także powikłania zakrzepowe występowały z podobną częstością w grupie badanej i kontrolnej, w przypadku epilepsji i ogólnych objawów porażennych zaobserwowano wręcz zmniejszoną częstotliwośc występowania wśród dziewcząt szczepionych. Pośród puli 23 zanotowanych zdarzeń autoimmunizacyjnych wstępna analiza sugerowała możliwość powiązań pomiędzy szczepieniem i nieco większą częstością zespołu Behceta, choroby Raynaud i cukrzycy typu 1; żeby to podejrzenie dodatkowo zweryfikować, naukowcy postanowili dla tych schorzeń wydłużyć czas obserwacji  (do ponad roku), po którym to czasie obserwowana zależność okazała się nie być istotna statystycznie.

Skandynawskie badanie pozostaje w zgodzie z wcześniejszymi badaniami nad bezpieczeństwem szczepień przeciw HPV, dodatkowo wzmagając moc dotychczasowych konkluzji o braku zagrożeń neurologicznych i autoimmunizacyjnych m.in. poprzez relatywnie długi czas obserwacji (np. badania prowadzone pod kątem oceny ryzyka pojawienia się zespołu Guillaina-Barrégo trwają zazwyczaj dużo krócej), jednocześnie podkreślają istotność czasu trwania badań, zwłaszcza w przypadku schorzeń relatywnie rzadkich, które podczas krótszych okresów obserwacji mogą dawać złudzenie fałszywych relacji przyczynowo-skutkowych.

Źródła:
Vaccines are not associated with autism: An evidence-based meta-analysis of case-control and cohort studies. LE Taylor, AL Swerdfeger, GD Eslick; Vaccine 2014 May 6 [Epub ahead of print]

Autoimmune, neurological, and venous thromboembolic adverse events after immunisation of adolescent girls with quadrivalent human papillomavirus vaccine in Denmark and Sweden: cohort study.  L Arnheim-Dahlström, B Pasternak, H Svanström, P Sparén, A; Hviid; British Medical Journal  2013;347:f5906 Ilustracja: Wikipedia, aut. Jan Christian