Chile – pogodna stagnacja

Chile to zabawny kraj. Ukształtowały go Andy wzdłuż których jest rozciągnięty. Ponieważ wygląda jak spaghetti trudno powiedzieć czy jest mały czy duży. Powierzchnia Chile zbliżona jest do Turcji, zaś liczba ludności do Holandii. 1/15 powierzchni stanowi grupa 3 tysięcy wysp na Pacyfiku w tym wielkanocna.

Kraj powstał z rozpędu gdy Hiszpanie po podboju Peru ruszyli na południe. Początkowy widok musiał być niesympatyczny, wszak wrota północne Chile to pustynia Atakama ; w niektórych miejscach deszcz spadł ostatnio 400 lat temu. Jak pisze bloger tierralatina Chile ma ogromne problemy z wodą. Lodowce andyjskie topnieją w oczach z powodu ocieplenia klimatu. Być może niedługo będzie trzeba odsalać wodę morską bo kraj nie ma w zasadzie rzek. I kto za to zapłaci? Imigranci? Kraj ma bardzo niski wzrost demograficzny jest on na poziomie 1.2 a tabunów uchodźców raczej nie widać.

[divider] [/divider]

[divider] [/divider]

Kraj jest rządzony przez pracowitych socjaldemokratów z wszystkimi tej sytuacji wadami i zaletami. Rząd miewa ambitne plany jak na przykład budowa polaczenia kolejowego przez Andy z Argentyną; jednak to prezydentka Kirchner, była szczególnie zaangażowana w ten „transcendentalny” projekt. Nie wiadomo czy szefowa rządu Chile Michelle Bachelet pociągnie temat.

Zapoczątkowany w drugiej połowie XVIII wieku kreolski separatyzm doprowadził do proklamowania w 1818 roku republiki z prezydentem B. O’Higginsem na czele. W 1884 roku Chile wchłonęło całe boliwijskie wybrzeże. I wojna światowa zachwiała gospodarką. To z kolei doprowadziło do oligarchizacji życia politycznego. W latach 20. starał się to zmienić reformatorski prezydent Arturo Alessandri Palma z Partii Liberalnej co uniemożliwiła mu konserwatywna większość parlamentarna. W 1924 roku doszło do przewrotu generała Luisa Altamirano. Do roku rządzili autokraci ale na szczęście represje były minimalne. Porażka liberalnych reform była pożywką dla marksizmu.

W 1932 roku na krótko powołana została Socjalistyczna Republika Chile z Marmaduke Grove Vallejo na czele, lecz
szybko jej miejsce zajęli lewicowi wojskowi a zaraz potem demokracja. Nieudany pucz faszystów z 1939 nie zagroził ani demokracji ani wojennej neutralności. Rządził wtedy drobnomieszczański Front Ludowy podobnie jak we Francji tyle że przetrwał aż do 1952 roku. Reformy chadeków rządzących od 1964 były niewystarczające i w 1970 władzę przejęła Jedność Ludowa. Z jej ramienia wkrótce prezydentem został Salvador Allende Gossens, który przystąpił do radykalnych reform, m.in. wywłaszczając amerykańskich właścicieli kopalń miedzi. Uformowano rząd składający się z wielu partii o różnych poglądach. Zwiększył się wzrost gospodarczy co dało środki na socjal. Co ciekawe zmniejszono podatki.

Zamrożono czynsze i ceny, znacjonalizowano przemysł miedziowy i uruchomiono program reformy rolnej.

W 1973 jednostki wojskowe z gen. Augusto Pinochetem na czele, w wyniku zamachu stanu ustanowiły rządy junty wojskowej.

Pinochet był specyficznym dyktatorem. Wsparł się między innymi na Kościele, ale nie próbował mieszać się do obsady stanowisk kościelnych. Choć był wojskowym, pozostał jedynym wojskowym w ekipie rządzącej. Początkowo chciał gospodarki słuchającej rozkazów potem jednak Milton Friedman przekonał go do libertarianizmu. Chile przyspieszyło gospodarczo ale utworzyły się spore różnice majątkowe co zachwiało społeczeństwem. W końcu sprzeciw wobec rządów junty zmusił Pinocheta do zorganizowania w 1988 narodowego referendum, które odrzuciło jego kandydaturę na kolejną kadencję prezydencką. W wyborach zwyciężył chadek Patricio Aylwin. Pinochetowi pozostała armia (do 1997). Kolejne wybory, w 1993 roku, wygrał inny chadek – E. Frei Ruitz-Tagle. 17 października 1998 r. Pinochet został zatrzymany w Wielkiej Brytanii na wniosek władz hiszpańskich, które wystąpiły o jego ekstradycję. Wbrew obiegowej opinii Kościół przyczynił się do osłabienia dyktatury Pinocheta. Vicaria de la Solidaridad wspierała ofiary reżymu. Ti w Argentynie było inaczej.

Dzisiaj prezydent nie może być wybrany ponownie bezpośrednio po pierwszej kadencji. Zachował inicjatywę ustawodawczą, ale poprawka z 1989 do konstytucji pozbawiła prezydenta prawa do rozwiązania parlamentu.

Obecnym prezydentem jest ponownie Michelle Bachelet socjaldemokratka o wykształceniu wojskowym i technicznym, jej poprzednikiem byl prezydent Pinera z narodowej koalicji prawicy, ekonomista i biznesmen. Co ciekawe oboje kształcili się m.in. W USA.

Na konie dwie ciekawostki: Na pustyni Atakama znajduje się słynny szwajcarski teleskop. Od niedawna głównym partnerem handlowym Chile są Chiny. Warto też dodać że Chilijczycy robią dobre filmy. Portal tierralatina poleca film Sebastiaa Silvy: „La Nana” o gosposi.