Dlaczego Hitler przegrał Drugą Wojnę Światową?

Wstęp

Druga Wojna Światowa trwała  6 lat i  jeden dzień od napadu Trzeciej Rzeszy Niemieckiej na Polskę  1 września 1939 roku  do  kapitulacji Japonii 2 września 1945 roku. Było to bez wątpliwości najważniejsze wydarzenie w XX wieku, a jego konsekwencje są  ciągle odczuwalne. W tym globalnym konflikcie po stronie Aliantów wzięły udział 22 państwa i 3 zależne kolonie, po stronie Osi 6 państw i 16 uzależnionych państw marionetkowych. Geograficznie wojna objęła wszystkie kontynenty, oceany i morza. Naczelnym agresorem była Trzecia Rzesza Niemiecka pod dowództwem dyktatora Adolfa Hitlera, któremu nie udał się  plan zdobycia i kontroli  całego świata. Drugim największym agresorem sprzymierzonym z Niemcami było Cesarstwo  Japonii, które rozpoczęło agresję już w 1937 roku, atakując Chiny.  Niemcy i Japonia byli partnerami,  ale ich współpraca była nieudolna i bez wzajemnego zaufania. Niemiecka Trzecia Rzesza i Cesarstwo Japonii prowadzili dwie niezależne wojny, które odbywały się równocześnie.

W tym artykule ograniczę się do oceny Hitlera, choć Japonia też przegrała wojnę ze sprzymierzonymi Aliantami. Na szczęście dla ludzkości wojskowa współpraca pomiędzy Niemcami i Japonią podczas wojny była bardzo słaba. Nie tylko nie było wspólnych militarnych operacji, ale ani Niemcy ani Japonia nie informowały się wzajemnie o militarnych planach i strategii. Co łączyło Niemców I Japonię to wspólny wróg, USA. Kilka dni po napadzie Japonii na Pearl Harbor w grudniu 1941 roku Hitler wypowiedział wojnę USA. Była to jeden z jego kardynalnych pomyłek, która poważnie zaważyła na wyniku wojny.

Dyskutując powody klęski Hitlera można zrobić to chronologiczne. W tym artykule powody są omówione w kolejności ich ciężaru. Jest to subiektywny osąd, który może  być łatwo podważony. Ważne jest jednak wymiennienie wszystkich ważnych  powodów, nie ustawienie ich we właściwej kolejności. Powody klęski Hitlera można podzielić na błędy militarne oraz bardziej ogólne, które  uniemożliwiły sukces militarny.

Brak zaufania do własnych generałów

Z wyjątkiem początkowej fazy wojny Hitler  nieustannie zmieniał wojskowych dowódców, którzy nigdy nie byli pewni jak długo będą odpowiedzialni za swoją rolę. Nie mając doświadczenia na poziomie powyżej kaprala, Hitler wtrącał się do wojskowych  operacji na niskim poziomie, będąc fizycznie daleko od miejsc bitew. Hitlera faworytami byli generałowie silni politycznie, a nie najzdolniejsi w sztuce wojskowej. Przykładem tej słabości Hitlera było  mianowanie pod koniec wojny Himmlera na dowódcę armii broniącej terytorium Niemiec przed Armią Czerwoną. Himmler nie miał żadnego wojskowego doświadczenia.

Po nieudanym zamachu na życie Hitlera w lipcu 1944 roku stosunki pomiędzy Hitlerem a jego generałami były skażony brakiem zaufania i wzajemnego szacunku. Kilku najwybitniejszych generałów zostało zdymisjonowanych lub popełniło samobójstwo.

Brak ropy naftowej , żelaza i siły roboczej

Wysoce zmechanizowana wojna wymagała dużej ilości benzyny i żelaza. Hitler nie miał wystarczającej ilości tych dwóch surowców na prowadzenie wojny na kilku frontach. W Rosji, Afryce i na zachodzie Europy  po inwazji Aliantów w Normandii. W porównaniu z ilością żołnierzy ZSRR i reszty Aliantów

Hitler nie miał możliwości  poboru nowych żołnierzy oraz ludzi do wsparcia przemysłu pracującego dla potrzeb wojny. Przez  ekstremalny rasizm Hitlera Niemcy straciły miliony wykształconych Żydów .W sumie na dłuższą metę Niemcy nie mieli wystarczających zasobów ludzkich i materialnych koniecznych do pokonania liczniejszych przeciwników.

Brak militarnej koordynacji  z sojusznikami.

Hitler  grał solo bez współpracy z sojusznikami. Największy błąd to pozwolenie Japonii na atak USA zamiast skoordynowanego uderzenia ZSRR. W grudniu 1945 roku kiedy wojska hitlerowskie były pod bramami Moskwy  Stalin mógł przerzucić kilkanaście dywizji z Syberii  ponieważ  Japonia nie miała zamiaru inwazji ZSRR i była zajęta ekspansja w Azji po pozornym sukcesie wojskowym na Hawajach . Kiedy generał Keitel, Szef Głównej Niemieckiej Kwatery Wojskowej został zapytany w Norymberdze kiedy wiedział już, że Niemcy przegrali wojnę. Keitel odpowiedział jednym słowem: „Moskwa!”.

Do klęski Hitlera pod Moskwa przyczynił się również fakt kilkutygodniowego opóźnienia kampanii Barbarossa. Niemcy doszli do Moskwy kilka tygodni za późno. W temperaturze poniżej -50 stopni pod Moskwą ani żołnierze ani bron nie funkcjonowały. Syberyjskie oddziały Armii  Czerwonej były lepiej przygotowane do tych warunków i odepchnęły Wehrmacht na zachód. Po tej porażce niemiecka szansa na pokonanie Sowietów znacznie zmalała.

Błędy na polu walki.

Pierwszy poważny  błąd militarny Hitlera miał miejsce w maju 1940 roku koło belgijskiego miasteczka Dunkierka, gdzie armia niemiecka okrążyła na plaży dużą ilość francuskich żołnierzy i ekspedycyjne wojska angielskie. Anglia podjęła desperacką ewakuację  tych wojsk przez kanał do Anglii, co udało się, ponieważ Hitler ciągle wierzył w kapitulację Anglii  bez walki.

Pierwsza militarna klęska Hitlera to sukces sowiecki w obronie Moskwy w grudniu 1941 roku. Nastepna klęska to bitwa o Stalingrad zakończona w styczniu 1943 roku kapitulacja szóstej Armii niemieckiej. Kilka miesięcy później nastąpiła największa w historii bitwa wojsk pancernych pod Kurskiem zakończona zwycięstwem Sowietów. Od tego momentu Niemcy nigdy nie mieli militarnej inicjatywy i walczyli cofając się na Zachód.W dodatku do klęsk na wschodnim froncie Hitler miał dwa niepowodzenia walcząc z Zachodnimi Aliantami. Lotnicza  Bitwa o Anglię  i upadek armii Rommla w Północnej Afryce. W dużym stopniu do tych klęsk przyczynił się zły sposób walki. Hitler w wielu decyzjach kierował się politycznymi lub propagandowymi  celami, a nie motywacją militarną. Przykładem była walka o Stalingrad, zamiast jak najszybszego zdobycia strategicznej Moskwy.

Bitwa o Atlantyk

Równocześnie z wojna na ladzie toczyła się bardzo ważna strategicznie wojna na morzu. Niemcy nie mieli floty porównywalnej z Anglią, ale usiłowali odizolować Anglię  i zmusić do kapitulacji przez uniemożliwienie   amerykańskich dostaw wojskowych konwojami  przez  Atlantyk. Narzędziem do osiągnięcia tego celu były łodzie podwodne atakujące konwoje płynące pomiędzy Północną Ameryka i Wielka Brytania. Po początkowych sukcesach w walce o Atlantyk wzięła górę amerykańsko angielska technologia – radar, złamanie kodu wojskowego Enigma – i amerykański potencjał ekonomiczny, który produkował więcej niż Niemcy mogli zatopić na morzu. Istnieją przypuszczenia, że  gdyby Hitler miał  200 łodzi podwodnych podczas bitwy o Atlantyk, Anglia  mogłaby zostać pokonana, co miałoby fatalny wpływ na dalsze losy wojny.

Znany jest też kolosalny błąd Hitlera, który rozkazał bombardowanie Londynu i okolic zamiast  zniszczenia RAF i uzyskania przewagi w powietrzu potrzebnej do inwazji na Anglię.

Wojskowy szyfr i informacja o wrogu.

Poważną  przewagę nad Niemcami posiadali Alianci po złamaniu niemieckiego szyfru wojskowego zwanego Enigmą, zwłaszcza podczas Bitwy o Atlantyk. Tu olbrzymią rolę odegrali  polscy matematycy z  Biura Szyfrów w Warszawie w roku 1939. Ich początkowy sukces był kontynuowany w Anglii w supertajnej organizacji w Londynie. Złamanie Enigmy było większym udziałem Polski w zwyciężeniu Niemiec niż bitwy o Monte Cassino, Narwik lub walki na wschodnim froncie. Rolę odegrali w tym matematycy, a nie żołnierze. Ci utalentowani matematycy są cichymi bohaterami Drugiej Wojny Światowej.

Sowieci mieli informacje od Ryszarda Sorge, szpiega w dowództwie Japonii który umożliwił w 1941 roku  wycofanie 18 radzieckich dywizji z Syberii celem  obrony Moskwy. Kontrastem tego sukcesu był słaby wywiad niemiecki, co przyczyniło się do sukcesu inwazji w Normandii w 1944 roku oraz sukcesu Sowietów w pokonaniu Centralnej Armii Wehrmachtu podczas operacji Bagration. Niemcy spodziewali się ataku na południu, na froncie ukraińskim. Ofensywa sowiecka  była na północy, na froncie białoruskim. Sukces operacji Bagration przypieczętował końcowe pokonanie  Wehrmachtu na wschodnim froncie.

Nowa bron i  wojskowa technologia.

Tuż przed wojna i podczas trwania konfliktu Niemcy skonstruowali kilka nowych i ulepszonych typów broni. Przykładem są rakiety V1  I V2, samolot z odrzutowym silnikiem i wysokiej klasy czołg Tygrys. Tu Hitler popierał bronie, które nie odegrały istotnej  roli w konflikcie. Niemcy nie mieli strategicznego bombowca, który mógłby zniszczyć  wojskowe fabryki przeniesione na początku wojny na Syberię.

Niemcy byli blisko zbudowania bomby atomowej, ale Hitler, jak i jego  doradcy  nie popierali projektu, ponieważ wymagał on  dłuższego czasu na realizację. Pieniądze były marnowane na przykład na budowę superczołgu, który  poruszał się  z szybkością kilku kilometrów na godzinę  i nigdy nie wziął udziału w walce na froncie.

Największy technologicznie sukces mieli Niemcy w konstrukcji rakiet, co po wojnie zostało  wykorzystane do lotu na Księżyc. Podczas wojny niemieckie rakiety  siały terror w Anglii, ale nie odegrały żadnej roli na froncie.

Alianci mieli sprawny radar, doskonały czołg T34 i przewagę w sile produkcyjnej. Pod koniec wojny Alianci mieli przewagę w ilości żołnierzy i dominowali w powietrzu.

Podsumowanie

Przyczyny przegranej przez Niemców Drugiej Wojny Światowej  w Europie możemy podzielić na dwie kategorie:

a) przyczyny obiektywne niezależne bezpośrednio od decyzji Hitlera

b)  przyczyny decyzji Hitlera jako absolutnego dyktatora Niemiec w latach 1933-1945.

Najważniejszym powodem w kategorii pierwszej jest duża różnica potencjału przemysłowego i ludzkiego pomiędzy Aliantami i państwami Osi, do których należeli Niemcy, Japonia, Włochy i kilkanaście marionetkowych państw Europy i Azji.

Niemcy nie mieli dostępu do surowców potrzebnych do prowadzenia wojny. Początkowe zwycięstwa zawdzięczali stosowaniu taktyki Wojny Błyskawicznej, pokonując małe państwa, z wyjątkiem Francji, w okresach czasu kilku dni lub tygodni. Wojna na olbrzymim terytorium ZSRR była bardzo rożna od wojny na Zachodzie Europy. Poważnym czynnikiem na terenie Rosji była wyjątkowo zaśnieżona i zimna zima 1941 roku.

Lista przyczyn klęski Niemiec  kategorii drugiej jest długa. Hitler był politykiem, a nie doświadczonym wojskowym dowódcą. Po kilku udanych początkowych decyzjach skupił w swoich rękach wszystkie prawa podejmowania decyzji, co przekraczało jego możliwości i umiejętności. Popełniał militarne błędy wbrew radom zawodowych i kompetentnych generałów. Często zwlekał z trudnymi decyzjami aż do momentu, kiedy te decyzje były podejmowane za późno. Większość decyzji była  podejmowana z punktu widzenia politycznego lub propagandowego.

Po zamachu na jego życie w lipcu 1944 roku jego ocena militarnej  rzeczywistości stała się chaotyczna i mało realna. W swoim berlińskim bunkrze Hitler był odizolowany od podwładnych. Pod koniec życia był to wrak człowieka, który dowodził nieistniejącymi wojskami wydając absurdalne rozkazy.