Hanna Kulenty i Orkiestra Leopoldinum (recenzja CD)

Zaraz po Musica Polonica Nova sięgam po jedną z najwspółcześniejszych płyt nagranych przez Orkiestrę Lepoldinum. Znajdziemy na niej cztery utwory znanej i cenionej na świecie polskiej kompozytorki Hanny Kulenty. Artystka wykreowała swój język muzyczny, łączący barwność i melodyczność z „polifonią łuków i faktur” wprowadzającą w tę muzykę nowe reguły i podskórną geometrię, która jednakże zakryta jest zazwyczaj barwnością wykorzystania instrumentów i po części romantycznym, a po części teatralno – dramatycznym nastrojem.

Płyta „Music 4” wydaje się być edycją przystępną dla każdego melomana, który choć trochę jest otwarty na muzykę XXI wieku. Z jednej strony Kulenty jest znacznie bardziej łaskawa dla konserwatywnych uszu niektórych słuchaczy niż Rihm czy Grisey, z drugiej strony oferuje nowy, własny świat dźwiękowy nie uciekający się zazwyczaj do neoromatycznych wytrychów (choć romantyzm na innych zasadach tu znajdziemy).

Pierwszy utwór na płycie jest zatytułowany GG Concerto na klawesyn i orkiestrę smyczkową i pochodzi z 2009 roku. Użycie klawesynu, najczęściej współczesnego, w muzyce nowej jest dość częste i daje bardzo ciekawy, czytelny efekt instrumentu wiodącego. Klawesyn z łatwością przedziera się przez gęstą fakturę smyczków i jednocześnie ma brzmienie konkretne, rysunkowe, bardzo w swej istocie modernistyczne. Jednym z prekursorów współczesnego klawesynienia był Manuel de Falla, a z twórców bliższych naszym stronom warto wymienić choćby Góreckiego. Świetne jest wykorzystanie klawesynów w Cage’owskim HPSCHD, odmalowujące chaos nakładających się przypadkowych i cytowanych akordów. Kulenty wybrała w swoim dziele klawesyn budujący melodyczną strukturę utworu za pomocą gęstych brzmień i zwartej motoryki. Utwór wykonuje na płycie klawesynistka, której był on dedykowany – Gośka Isphording. NFM Orkiestra Kameralna Leopoldinum pod batutą Ernsta Kovacica stwarza doskonałą aurę dźwiękową wokół partii solistki.

Kolejny utwór może zachwycić osoby nienawykłe do modernistycznych brzmień, a trochę rozczarować osoby wyrobione w delektowaniu się muzyką nową. Jest to muzyka do filmu fabularnego „Historia Roja czyli w ziemi lepiej słychać”. Na tle uproszczonych i dość neoromantycznych smyczków słyszymy chóralną modlitwę wykonywaną, znakomicie zresztą, przez Chór NFM. Kulenty wpadła tu trochę w „bogoojczyźniane” klimaty neoromantycznego patosu, tak dobrze znane ze słabszych dzieł późnego Góreckiego, Killara czy Pendereckiego. Tym niemniej utwór „Music for Roy” (2010) jest na tle tego typu utworów jednak dość ciekawy, dzięki niektórym modulacjom tematów melodycznych i dalekim echom Szymanowskiego.

Dużo ciekawszy jest utwór Breathe (1987), gdzie możemy ściślej obserwować język muzyczny Kulenty, owe narastające i opadające łuki różnej wielkości, będące jakąś bardzo daleką analogią do dojrzałego stylu Panufnika, jednak nie przesiąknięte (na szczęście!) neoklasycyzmem, lecz bardziej współczesną wrażliwością dźwiękową. Więcej tu struktur a la późny Lutosławski, które jednak nie są chyba cytatami, lecz podobnymi efektami wynikającymi z użycia podobnej podskórnej matematyki i geometrii.

Wreszcie Sinequan Forte B (1994) to już język Hanny Kulenty w pełnej krasie, z amplifikowaną wiolonczelą i delayem (efekty echowe). Użycie elektroniki najwyraźniej wspiera wyobraźnię dźwiękową artystki. Dodajmy do tego świetne wykonanie Orkiestry Leopoldinum i dobrych solistów – Bartosza Koziaka grającego na wiolonczeli i Annę Rutkowską- Schock na fortepianie i mamy przepis na bardzo atrakcyjną muzykę klasyczną naszych czasów. Widzimy tu chęć ukazywania wrażeń związanych z czasem i przestrzenią, barwienie muzycznych murów, świadomość brzmień szmerowych i glissand, uniwersalizm technik i efektów muzycznych. A temu wszystkiemu towarzyszy nastrój jak w najlepszej współczesnej poezji. Znajdziemy tu też przetworzenia inspirowane elektroniczno – maszynowym charakterem naszych czasów. Ta muzyka byłaby też dobrym towarzyszem (bo nie ilustracją) do dobrej książki s-f, pobudzającej naszą wyobraźnię i każącej „myśleć w przyszłość”.