Manchester 300 lat temu

Nazwa miasta Manchester jest niemal synonimem rewolucji przemysłowej. Nie na darmo mówiono o XIX-wiecznej Łodzi jako o „polskim Manchesterze”. Pod koniec XVII wieku jeszcze nic nie zapowiadało kariery, jaką zrobi miasto w wieku następnym. Podróżna, która odwiedziła wówczas miasto, Celia Fiennes, tak je opisywała: „…Manchester wygląda wspaniale jak tylko wchodzisz do miasta. Solidne budynki, domy może nie w jakimś wzniosłym stylu, lecz większość z nich z cegły i kamienia. Stare domy są drewniane. Nad miastem góruje wielki stary kamienny kościół. Spacerując po przykościelnym cmentarzu widzisz całe miasto…”.

W początku XVIII wieku Manchester miał prawdopodobnie około 10,000 mieszkańców, a więc był miastem średniej wielkości (w 1756 roku populacja wynosiła 16.000, jeśli uwzględnić też mieszkańców Salford). Wraz z rewolucją przemysłową końca wieku liczba ludnosci wzrosła do 70.000. Znajdowały sie w nim manufaktury wełny, bawełny, lnu i jedwabiu. W 1729 roku zbudowano giełdę bawełnianą, na której kupowano i sprzedawano bawełnę. W 1712 wzniesiono St Ann’s Church. W 1719 roku miasto zaczęło wydawać własną gazetę. W 1735 zbudowano molo na rzece Irwell..

Il. 1. Akwedukt w Barton niedaleko Manchesteru, źródło: http://en.wikipedia.org/wiki/File:Barton_aqueduct_drawing.jpg (dostęp: 17.01.2011 r.).

W 1761 roku pobudowano kanał księcia Bridgewater (Francisa Egertona, 3. ks. Bridgewater, ur. 1736, zm. 1803, jednego z najbogatszych angielskich arystokratów) by przesyłać nim węgiel z kopalni do Manchesteru. Pracami kierował inżynier James Brindley (1716-1772). Kanał był wyposażony w akwedukt. Podobny akwedukt wzniósł Brindley w pobliskim Barton. Wsyztskie te zmany były zupełnie nowe, wszak dopiero od lat dwudziestych XVIII wieku Irwell i Mersey były spławne. W 1752 roku zbudowano manchesterski szpital (infirmary), a w 1753 otwarto pierwszy miejski teatr. W 1772 roku zbudowano Heaton Hall. Akt parlamentu z 1792 roku nakazał sprzątać ulice i oświetlać je lampami olejowymi. Nieco potem wprowadzono nocną straż miejską, raczej niezbyt skuteczną. Mimo ogromnego wzrostu znaczenia miasta Manchester dopiero po reformie wyborczej roku 1832 będzie miał swych reprezentantów w parlamencie, dlatego w początkach wieku XVIII Defoe nazwał miasto „największą nędzną wioską w Anglii”. Miasto nie było pozbawione kulturalnych aspiracji. W roku 1786 założono Manchester Academy przy Mosley Street. Akademia była późniejszym wcieleniem Warrington Academy (1756-1782) z miasta Warrington w hrabstwie Lancaster, kuźni liberalnej myśli politycznej i unit ariańskiej myśli religijnej. Warrington Academy została w 1786 roku definitywnie zamknięta z braku funduszy. W Manchester Academy nauczano literatury klasycznej, radykalnej teologii, języka angielskiego i innych języków nowożytnych, historii i nauk ścisłych.

Z Manchesterem związana jest działalność Richarda Arkwrighta (1733-1792) – pioniera rewolucji przemysłowej. Arkwright budował faktorie w Manchesterze, Matlock, Bath i New Lanark. Korzystał z silnika parowego Watta do wprawienia w ruch przędzy bawełnianych.

W 1745 roku jakobici wkroczyli do miasta, którego władze nie stawiały im oporu, znajdując dostatecznie wielu sympatyków by stworzyć tzw. „regiment manchesterski”. Miał on jednak jedynie 300 żołnierzy, a więc był 3-4 razy mniejszy od typowego XVIII-wiecznego regimentu.Tą zbieraniną ludzi bez zajęcia dowodził płk. Francis Towneley, który wcze,śniej służył w armii francuskiej. Jakobici przeliczyli się zakładając, że tłumy angielskiego plebsu dołączą do „regimentu” .

O XVIII-wiecznym Manchesterze, vide: P. O’Brien, Warrington Academy 1757-86, its predecessors & successors. Owl Books Wigan 1989, W.H. Shercliff, Manchester: a Short History of its Development, Manchester City Council 1960 i G.B. Hindle, Provision for the relief of the poor in Manchester, 1754-1826, Manchester University Press ND, 1975.