Muzułmański Bliski Wschód w obiektywie indyjskiego kina, czyli prawicowcom na otarcie łez

Wpierw muszę się wytłumaczyć moim stałym czytelnikom z racjonalnej zawartości tego eseju. Gdzież ona jest skryta? Otóż sztuka wzbudza emocje, ale też je czasem studzi. Ogarnięci apatią, lękiem, czy agresywnym szałem mamy raczej dość utrudniony dostęp do naszych racjonalnych mocy poznawczych…

Tym razem posłużę się sztuką bardzo popularną, bo piosenką z Bollywodzkiego filmu. Jest ona fantazyjnym wyobrażeniem arabskiego suku (rynku, bazaru), gdzie zawiązuje się erotyczna relacja bohaterów filmu. Jest to film sensacyjny, łączący komedię romantyczną z filmem akcji i dramatem, czyli garam massala, mieszanka przypraw, najbardziej popularny wśród Hindusów styl filmowej kuchni.

Słowo „Mashallah” można przetłumaczyć na „Na Boga!”. Funkcjonuje ono często jako potoczny okrzyk zachwytu w społecznościach muzułmańskich. Nie zawsze jest to zachwyt natury religijnej, jak łatwo zresztą wywnioskować z choreografii piosenki. Innym popularnym okrzykiem zawierającym słowo „Allach” jest „Inshallah”, co oznacza „Jak bóg da”, albo „wszystko się może zdarzyć”.

Na poły prześmiewczy charakter piosenki ilustrującej scenę na arabskim suku nie powinien nas zwieść. Indie są najczęstszym chyba celem ataków organizacji terrorystycznych, z których spora część (ale nie wszystkie), ma charakter islamistyczny. Islamistom nie podobają się hinduiści, czyli dla nich „czciciele bałwanów”, nie podoba im się to, że Indie są we władzy tychże, oraz że w Indiach mieszka bardzo wielu muzułmanów, których wszyscy niemal muzułmanie poza Indiami uważają za heretyków i bluźnierców. Rzeczywiście, niektórym poza Allachem zdarza się czcić boga Sziwę, albo boginię Kali, bywa też, że w jednym domu modlitewny dywanik dzieli przestrzeń z posążkiem Kriszny. Oczywiście większość indyjskich muzułmanów jest zupełnie standardowa i całkowicie monoteistyczna, ale bardziej liberalni współwyznawcy mocno szkodzą ich opinii (oczywiście nie w moich oczach).

Scena z filmu kręcona była najpewniej w Tunezji, o czym świadczyć mogą napisy francuskie obok arabskich. W tekście obok hindi pojawiają się też fragmenty śpiewane po arabsku. Ciekawe czy łatwo rozróżnicie który język jest który? Wśród statystów – tancerzy mało jest arabskich twarzy, bo i skąd przeciętny Tunezyjczyk miałby umieć tańczyć… Może zresztą nie tylko o to chodzi. Tym niemniej najważniejsza postać męska to muzułmanin pełną gębą – legenda kina z Mumbaju, Salman Khan. Salman Khan zaczynał od ról romantycznych amantów, ale w wielu najnowszych filmach skupia się na rolach walczących o sprawiedliwość własnym sumptem policjantów, żołnierzy i oddanych sprawie gniewnych obywateli. W przeciwieństwie do wielu innych indyjskich aktorów Salman podkreśla swoją religijność, stara się też zachować wizerunek czołowego indyjskiego macho popkultury. Stąd dziwny charakter tańca, z którego żartują sobie czasem nawet najwięksi jego fani. Mimo to występuje w burleskowych komediach, żartujących sobie ze wszystkiego, również z islamu. W jednym z filmów Salman odtańczył w dość groteskowy sposób muzułmańskie święto Id urządzone przez przyjaciela o zupełnie złej porze i w zupełnie niereligijnym celu. Zresztą sami zobaczcie:

W piosence Salmana Khana czule wita Akshay Kumar, też bardzo znany aktor indyjski, specjalizujący się w komediach, będący hinduistą. Zwróćcie uwagę, jak żartuje sobie ze stylu tańca Salmana, owego sławnego macho – dance.

W obydwu piosenkach główną rolę kobiecą odgrywa Katrina Kaif, uchodząca obecnie za najbardziej seksowną indyjską aktorkę. Jest obiektem westchnień indyjskiej gimbazy i studentów, z czego kpi sobie w dosłowny sposób w piosence z tego samego co poprzednio filmu „Tees Maar Khan”, komedii tak groteskowej, że jej fabuła mogłaby być sprawdzianem na gruntowne zrozumienie kultury indyjskiej (każdy, kto jej nie rozumie, w trakcie projekcji filmu może doznać zapaści).

Katrina Kaif jest najpewniej agnostyczką lub chrześcijanką, gdyż jest brytyjską Hinduską. Choreografię do dwóch poprzednich piosenek zrobiła muzułmanka Farah Khan, uchodząca za największą mistrzynię w tym zakresie. Jednym z jej największych dzieł jest choreografia do Dil se, wstrząsającego dramatu o terroryzmie. Główny bohater, grany przez największego indyjskiego aktora Shah Rukh Khana (też muzułmanina, mającego żonę hinduistkę i czczącego obok Allacha boginię sztuki Saraswati) grał w tym filmie dziennikarza, który zakochał się bez pamięci w terrorystce granej przez mroczną nepalską aktorkę, Manishę Koiralę. Choreografia ukazuje obsesyjne zauroczenie wiodące bohatera do zagłady.

Piosenka, a raczej pieśń stylizowana jest na klasyczną muzykę arabską. Biel w którą w końcowym ujęciu odziani są bohaterowie, jest w indyjskiej kulturze symbolem śmierci. Ostatnią filmową scenę muzyczną wybrałem zupełnie alternatywną wobec filmowej wizji terroryzmu. Jest to pieśń sufich z filmu „Jodha Akbar”. Cesarz Akbar zasłynął z tego, że nie gnębił hinduistycznych poddanych, choć sam wywodził się z dynastii muzułmańskich Mogołów. Stawiał on na tolerancję religijną, sam zaś stworzył sobie dwuosobową religię polegającą na kulcie Słońca. Drugim wyznawcą był jego sekretarz. W scenie cesarz dołącza spontanicznie do tańca sufich, mistyków, którzy wychodząc z islamu stworzyli religię bez konkretnego boga. Muzykę, podobnie jak w poprzedniej pieśni, skomponował AR Rahman, sławny południowoindyjski kompozytor który z hinduizmu przeszedł na islam. Co ciekawe w Indiach zdarza się również stosunkowo często przechodzenie z islamu na hinduizm i sławni apostaci nie są na szczęście prześladowani. Prosty indyjski wieśniak mógłby mieć z tym oczywiście gorzej…

Postać cesarza Akbara, żyjącego w XVI wieku, odegrał w tym filmie Hritik Roshan, też jeden z najbardziej znanych indyjskich aktorów, hinduista. Oczywiście nie muszę dodawać, że islamiści nienawidzą muzyki, zakazują jej, zaś ISIS likwiduje nie tylko instrumenty ale również muzyków.

Przyznam, że choć jestem centrowcem, a nie prawicowcem, też czuję się nie najlepiej widząc skrajną naiwność części elit europejskich w kwestii przyjmowania uchodźców i imigrantów. Z jednej strony, jak widzicie, muzułmanie potrafią tworzyć rzeczy piękne i cenne dla kultury ludzkości. Niektórzy z nich są liberalni, współpracują z ludźmi o innych światopoglądach i walczą o tolerancję. Jednakże, wrzucając wszystkich do jednego wora, nie dbając o to, kto do nas przybywa, posługując się hasłami i uogólnieniami możemy zaszkodzić nie tylko sobie, ale również tym muzułmanom, którzy chcą budować a nie niszczyć.

Jestem przekonany, że znacznie od naszych lepszymi doradcami w kwestii obecnego kryzysu imigracyjnego byliby Hindusi. Jeśli jakiś prawicowiec – konserwatysta przeczyta mój esej i obejrzy filmowe przykłady, powinien chyba docenić bogactwo tradycji i duchowości w nich zawarte. I może też zacznie szukać rozwiązań, orientując się, że skrajne pomysły nie są tu najlepsze.

Co do moich lewicowych kolegów, to jestem też niestety przekonany, że wielu z nich traktuje muzułmanów instrumentalnie. Wielu z nich nie obchodzą postawy tych ludzi, ich cele, ich wartości, ich świat znaczeń, ich sposób rozumienia świata. Ot po prostu – dzikusy, ludność neokolonialna, „inni”, niedojrzałe dzieci które trzeba zamknąć w schronisku instytucjonalnej dobroci. Postawa: „Przyjmijmy wszystkich, Bóg (Marks?) rozpozna swoich” też jest rasistowska.