Nowoczesne muzyczne baśnie

Czwarty dzień Wratislavii Cantans 2019 był poświęcony muzyce współczesnej. To sięgająca daleko tradycja festiwalu. Zapatrzeni w przeszłość nie możemy zapominać o przyszłości. Teraźniejszości, jak mawiają filozofowie i neurobiolodzy, nie da się uchwycić…

W niemuzyczny zazwyczaj, poniedziałkowy dzień wysłuchaliśmy koncertu w ramach europejskiego projektu MusMA. Tym razem temat działań brzmiał: „Baśnie. W poszukiwaniu tożsamości”. „Dać kompozytorom baśnie” – pomyślałem – „super sprawa”. Oczywiście nasi (post)moderniści  znaleźli wytrych i większość z tych utworów nie była przedstawieniem baśni za pomocą nowych środków wyrazu. Trochę szkoda, bo marzyłby mi się projekt, w którym warstwa literacka dzieł jest stała i konwencjonalna, różna natomiast miałaby być muzyka. Mógłbym wtedy zobaczyć, w jaki sposób zdolni młodzi kompozytorzy ilustrują nastroje, przedstawiają bohaterów opowieści i opisują baśniowe sytuacje. Niestety, a może i na szczęście, zdolni młodzi kompozytorzy mogli niemal dowolnie przefastrygować temat baśni, dzięki czemu nie musieli stawiać czoła pospolitym narracjom i teatralnym niemal opisom postaci.

Również NFM potrafi wyglądać baśniowo. Fotografia własna

Wpierw usłyszeliśmy kompozycję Andrei Tarrodi Vintergatan (The Milky Way). W niej warstwa tekstowa była zupełnie niezmieniona i nie zdekonstruowana. Baśń poemat oparła się na języku zaskakująco post-Brittenowskim i było to bardzo udane.

Wykonawcami koncertu byli związani ze Skandynawią śpiewacy – Jessica Bäcklund – sopran. Elin Lannemyr – alt, Love Tronner – tenor oraz David Wijkman – baryton. Równorzędną rolę we wszystkich utworach pełniła wraz z nimi narratorka Stina Ekblad. Poziom wykonawczy był znakomity, brakowało mi może trochę blasku w głosach, ale za to homogeniczność brzmienia była pierwszorzędna, a to w wypadku tych dzieł było najbardziej istotne. Narratorka doskonale oddychała wraz z muzyką, przenosząc nas swoim sugestywnym angielskim w światy wyobraźni. W opowieści o młynie pojawił się też wstęp i zakończenie po polsku, niestety, tu nasze "sz", "rz" okazały się rafami, dopóki ich nie było narratorka mówiła prawie jak Polka. 

Drugim zaprezentowanym dziełem było Once upon a Two Times Three Aarta Strootmana. W tym dziele głównym tematem były liczby występujące w baśniach. Zanim usłyszałem utwór sądziłem, że będzie to być może coś w stylu wyliczanek w znakomitej operze Glassa „Einstein na plaży”. Jednak tak nie było – mieliśmy do czynienia z hybrydą,  do liczby przylgnęły fragmenty baśni, nie na tyle duże, aby zachować ich fabułę. Neo-post-neo-konceptualizm Strootmana mógł wzbudzić bunt w sercu miłośnika sztuki, jednak doskonała muzyka ostudzała emocje. Głęboka wrażliwość barwy i przebiegu muzycznego leczyła wątpliwości płynące z dość dziwacznego potraktowania tematu baśni.

I Am Liesbetha Decrocka zbudowała pomost między fantazją baśniową a budowaniem świadomości „ja” u czytelnika baśni. Była w tym ogromna głębia związana z refleksją nad naszą autokreacją, oraz – z drugiej strony –wyzywająca postmodernistyczna filozoficzność. Rozdarty między zadumą nad powstawaniem naszego jestestwa a kultem nie całkiem wartościowych mód intelektualnych zasłuchałem się bez reszty.

Jean-François Jung  I jego The Formidable Mill również przenieśli nas na planetę postmodernizmu. Mimo to nie sposób było nie zachwycić się bogactwem środków kompozytorskich, nawiązujących dość często do renesansu i manieryzmu. Była to szczególnie bogata kompozycja i wzbudziła we mnie uznanie.

Foam  (Piana) Krzysztofa Rau nawiązywała do baśni o syrenach. Kompozytor rozstawił wykonawców po brzegach Sali i stworzył głosowy odpowiednik elektroakustycznych przestrzeni. Niestety, świat estetyczny tego utwory wydał mi się nieco komiksowy. Z pomruków i dobiegających niewyraźnie z różnych oddaleń głosów zrobiły się jakieś scenki obyczajowo – kryminalne, co skłoniło mnie do przekonania, że kompozytor wyraził zbyt wiele zbyt dosłownie.

Wratislaviowa MusMa okazała się udana i inspirująca. Wielka w tym zasługa świetnych wykonawców, ale też kompozytorów, którzy, choć nie zawsze spełnili się na płaszczyźnie znaczeniowo – literackiej, to jednak umiejętność pisania muzyki na ludzkie głosy opanowali na poziomie mistrzowskim, pozwalając zachwycić się muzyką samą w sobie, nawet jeśli słowa i symboliczne koncepcje czasem jej nie dorównywały.