Problemy stare jak świat – Mit „współczesnego” kryzysu

Ilekroć czytam o tzw. „współczenym kryzysie wartości” czy innych problemach współczesnego człowieka czy współczesnej cywilizacji, to trochę jako historykowi nóż mi się w kieszeni otwiera. Nie ma przecież problemu, który nie pojawił się już wielokrotnie wcześniej. Nihil novi sub sole. Weźmy pierwszą rzecz z brzegu: problem uchodźców; Brytyjczycy po 1685 roku, i Berlińczycy martwili się o asymilację hugenotów, a Sumerowie, tak tak Sumerowie o uchodźców z Akadu. Odbieranych jak to uchodźcy jako prymitywy i nieprzewidywalni w swej masie dziwacy. Akad przypominam nazwa starożytnej krainy w Mezopotamii leżącej na północ od Sumeru. W 2 połowie III tys. p.n.e. i początku II tys. p.n.e. obejmowała ona obszar, którego granicę północną wyznaczało miejsce, gdzie rzeki Eufrat i Tygrys najbardziej zbliżały się do siebie, a granicę południową miasto Nippur. Najważniejszym miastem tej krainy było miasto Akad, od którego wzięła ona swą nazwę. To stąd wywodził się Sargon Wielki (2334-2279 p.n.e.), twórca imperium akadyjskiego i założyciel dynastii akadyjskiej (2334-2154 p.n.e.). Od czasów III dynastii z Ur (2113-2005 p.n.e.) określenie „Sumer i Akad” stało się synonimem Babilonii.

Oto nasza parodia owej sytuacji, jest to jednak parodia w dużo mniejszym stopniu niż widzowie zapewne pomyślą/myślą. Weźmy asymilację i problemy z demografią; po każdej wojnie zasiedlano wielkie połacie ziemi osiedleńcami; np. po strasznej zimie 1709 roku, zasiedlano Prusy kim się dało, był to stały element tzw. Peuplierungspolitik, zalecanej przez niemieckich ekonomów i policystów, dla merkantylizmu i podatków ważne było to nie mniej niż dziś dla państwa socjalnego, nota bene Welfare State to tylko tłumaczenie osiemnastowiecznej niemieckiej koncepcji Wohlfahrtstaat, z której czerpali królowie pruscy a potem Bismarck.

Trybunał Konstytucyjny? Spory o sądy to 1/10 całej historii demokracji i parlamentaryzmu. Spory ustrojowe? Proszę bardzo; faszysta Platon, kontra liberał Epikur i demokrata Perykles. Montesquieu i Voltaire oraz Rousseau; czy wolność najlepiej chroni arystokracja, monarchia absolutna czy demokracja…

Kryzys wartości? Kryzys wartości jest zawsze, żadna epoka nie była homogeniczna, nawet to ukochane przez konserwatystów chrześcijańskich średniowiecze miało swych Cola di Rienzo z jednej strony, a z drugiej spory cezaropapistów i papocezarystów, czy insze spory zwolenników prawa rzymskiego z jednej, i zwyczajowego np. niemieckiego z drugiej. W oświeceniu nie brakowało konserwatystów, w romantyzmie oświeceniowców, w czasie wojen pacyfistów, w czasie średniowiecza pogan i gnostyków. Rację ma Umberto Eco, że średniowiecze wcale nie jest aż tak egzotyczne społecznie jak się wydaje. Nie mają racji dziwaczni zwolennicy neutralności i liberalizmu-minimum jak John Rawls, ani postmoderniści bełkoczący o współczesnym pluralizmie światopoglądowym, jakby kiedyś było inaczej. Nie było. Tylko w bajkach feudalizm był uniwersalnie chwalony, a ZSRR sprawiedliwie pozbawiony burżuazyjnych zbrodni.

Czy intelektualiści nie znają historii? A może ich ego jest tak wielkie, że uważają współczesność za tak bardzo wyjątkową, bo oni w niej żyją? Na serio uważają, że obecne problemy są większe niż te w 1789, 1410, 1940, 1915 roku? Obawiam się, że i jedno i drugie…