Żegnaj Londynie!

Stało się, niestety. Brytyjska Izba Gmin zleciła rządowi rozpoczęcie Brexitu. Wbrew rozmaitym nadziejom, ilość głosów za wyjściem była pięciokrotnie wyższa niż tych za pozostaniem. Te dni, kiedy przechadzałam się alejami Londynu czując się Europejką w Europejskim mieście minęły, dla mnie pewnie bezpowrotnie, a może dla wszystkich bezpowrotnie.

„Wzniosła izolacja” Brytyjczyków (a raczej przede wszystkim Anglików) wróciła do łask w nowych czasach. Zadany został cios Europie, która tylko w jedności może coś znaczyć w globalizującym się świecie. Być może za 50 lat Europa będzie już tylko skansenem turystycznym, albo – co gorsze – zdominowanym przez wojny religijne frontem walki szariatu z wolnością. A może jedno i drugie? Wtedy jednak turystyka musiałaby się chyba odbywać z pomocą dronów…

Brexit dał wiatr w żagle sporej części europejskiej prawicy i lewicy. Mówi się o Grexicie, wspomina się o wyjściu z Unii Holandii czy Włoch. W Czechach i Słowacji też nie brakuje chętnych do rozwodu. We Francji populistka Marine le Pen wciąż liczy szable. Wiara osób uznających le Pen za panaceum na islamizację tego kraju jest groteskowo wręcz naiwna. Le Pen zrobi kozły ofiarne z innych Europejczyków zamieszkujących Francję, gdyż muzułmanie dają jej zbyt wiele głosów. Już parę razy tak było, jeśli ktoś śledzi uważnie jej poczynania. Teraz, jak widzę, w drugiej turze wyborów prezydenckich Le Pen powinna przegrać wedle prognoz. Ale Brexitu też nie miało być, podobnie jak Trumpa.

Martwię się tym bardzo. Londyn już nigdy nie będzie dla mnie tak fascynującym miejscem. Wraz z decyzją Izby Gmin stał się dla mnie miastem obcym, jak jakaś inna Moskwa, albo i Islamabad. Choć w sumie to nie wina Londyńczyków, oni akurat stawiali na Europę. Ale to za mało. Nie przekonali swoich dziadków ze wsi i mniejszych miast.

Gdy myślę o przyszłości Polski, uśmiecham się przekornie. Zgadzam się z Jackiem, który w naszej mailowej korespondencji zasugerował, że zobaczymy jeszcze Merkel z Kaczyńskim jak najlepszych politycznych przyjaciół. Te dwa duże kraje Europy będą ciążyć ku sobie, niezależnie od ich rządów. Za dużo je łączy wspólnych interesów, zaś pozostali sąsiedzi stają się coraz bardziej kontrowersyjni. Zauważycie oczywiście, że Niemcy fascynują się Rosją. Ale jaka będzie Rosja po Putinie, lub ze starym i coraz bardziej niedołężnym Putinem? Po Putinie, jakkolwiek zły on nie jest z humanistycznego punktu widzenia, może nadejść w Rosji coś znacznie gorszego. Albo chaos i rozpad, albo rządy jeszcze bardziej niż Putin radykalnych autokratów i być może – nacjonalistów. Putin nie jest wieczny, a złoża ropy i gazu podobnie. Może jeszcze przed ich zużyciem efekty globalnego ocieplenia będą tak ewidentne, że nawet najbardziej krótkowzroczni i pazerni ludzie zaczną rozglądać się za innymi źródłami energii. A jak silna jest gospodarka Rosji poza gospodarką surowcową? Wraz z upadkiem Rosji nie będą miały już na jej terenie hamulców lokalne nacjonalizmy i radykalny islam, importowany z byłych republik z większością islamską. Strach pomyśleć co będzie, jak jakiś koraniczny radykał, lub lokalny nacjonalista dorwie się do z coraz większym trudem utrzymywanych silosów z głowicami jądrowymi…

UK, podobnie jak być może w przyszłości Francja Frontu Narodowego i le Pen, zanurza się w nacjonalizmie i ksenofobii, których głównymi adresatami nie są silnie propagandowo wspierani muzułmanie, ale inni Europejczycy. Całkiem spora ilość Polaków została już w okresie od Brexitu narażona na mniejsze lub większe prześladowania, z morderstwami włącznie. Jeśli Unia Europejska będzie upadać dostatecznie szybko, Zjednoczone Królestwo zachowa lokalną atrakcyjność biznesową. Jeśli UE będzie walczyć o swoje istnienie, Brytania stanie się coraz mniej atrakcyjną prowincją. Jeśli UE przetrwa, Brytania rozpadnie się na trzy niepodległe państwa – liliputy. Kultura angielska stanie się coraz mniej istotna na tle innych anglojęzycznych kultur – amerykańskiej, australijskiej, a nawet indyjskiej. Trawiony populizmem i anty-kontynentalną ksenofobią wyspiarski kraj przestanie być kolebką elit naukowych i intelektualnych.

Świat ostatecznego zmierzchu Europy będzie miał tylko jedno dające nadzieję mocarstwo – Stany Zjednoczone. Nie sądzę, aby Chiny zmieniły się szybko na kraj ludzki dla własnych mieszkańców. Targane chaosem Indie może też staną się źródłem nadziei, ale mają masę problemów. Australia ma za mało ludzi, aby odgrywać bardzo znaczącą rolę, ale może uciekinierzy z rozdartej i coraz słabszej Europy zwiększą jej potencjał na tyle, że stanie się mocarstwem i ważnym punktem odniesienia nie tylko na skalę regionalną.

Populistyczny i szalony Brexit wyrządzi naprawdę wiele szkód. Jest mi przykro, gdy pomyślę, w jak banalny, przypadkowy i niezamierzony sposób do niego doszło.