Newcastle 300 lat temu

W roku 1750 Newcastle miało ok. 20.000 mieszkańców (w 1801 r. – 28.000). Położone na rzeką Tyne na północy Anglii blisko granicy szkockiej stare założone przez Rzymian nortumbryjskie miasto już w średniowieczu było ważnym miastem portowym eksportującym wełnę, a od XIII wieku – węgiel. Przynajmniej od roku 1294 budowano tam okręty. W XVI wieku Henry VIII pozamykał tamtejsze klasztory. W połowie wieku XVII miasto eksportowało ok. 400.000 ton węgla rocznie. W wieku osiemnastym Newcastle nie było miastem zbyt bogatym, jednak rozwijało się w dość szybkim tempie. Po koniec stulecia powstały nowe przedmieścia poza zasięgiem dotychczasowych murów miejskich. Bramy i mury wówczas zburzono, gdyż utrudniały one transport podróżnych i towarów. W 1711 roku miasto zaczęło wydawać pierwszą gazetę, a w 1755 załozyło własny bank. W 1701 roku powstał Keelmen’s Hospital, a dokładnie pół wieku potem kolejny nowocześniejszy szpital.

Il. 1. Most nad rzeką Tyne w Newcastle (1771), źródło: http://www.prints-4-all.com/cgi-bin/category.cgi?item=DG-DDD0887124T# (dostęp: 7.01.2011 r.)

W 1777 założono ambulatorium z darmowymi lekami dla ubogich. Podczas powstania z 1715 roku jakobici podeszli pod miasto, i choć wiele szlachty Northumbrii poparło pretendenta, władze miasta zaaresztowały stronników jakobitów, zamknęło swe bramy przed jakobicką armią i wysłało 700 rekrutów do milicji rządowej. Zamkniecie miasta lojalnego wobec Jerzego I przed jakobitami przesądziło o ich klęsce. Według jednej z teorii XVIII-wieczne przezwisko mieszkańca miasta: Geordie, wiązało się właśnie z wydarzeniami 1715 roku. Jednak samo określenie Anglika wiernego dynastii hanowerskiej jako: German Geordie było dość popularne w XVIII stuleciu. Podczas kolejnego powstania, miasto znów stawiło czoła jakobitom. Było tak silnie uzbrojone (200 armat, 20.000 regularnego wojska), że jakobici woleli je ominąć szerokim łukiem, zanim zostali pobici pod Culloden w Szkocji (1746) .

Il. 2. Charles Avison

W 1771 roku powódź uszkodziła średniowieczny most na rzece Tyne, dlatego do 1781 roku trzeba było korzystać z zastępczego drewnianego mostu, aż nie ukończono nowej kamiennej budowli (1773-1781). Od roku 1763 ulice w obrębie murów były oświetlone lampami olejowymi i patrolowane przez straż nocną. W 1766 roku wzniesiono urząd celny, a w 1788 Thetre Royal. W tym okresie prywatni dostawcy uruchomili wodociągi, z których jednak korzystali na razie tylko najbogatsi. Pod koniec wieku miejscowy przemysł solny upadł, zaś rozwinął się przemysł garncarski. W 1736 roku postały assembly rooms służące rozrywkom możnych (gra w karty, bale itd.). Miasto było ważnym ośrodkiem wydawniczym.

Newcastle to jednak nie tylko stocznie, przemysł i księgarnie… W 1709 roku w tym mieście urodził się znakomity kompozytor późnego baroku i wczesnego klasycyzmu. Charles Avison, wprawdzie jako młodzieniec wyjechał koncertować w Londynie na wzór Francesco Geminianiego, ale jego związki z miastem urodzenia pozostały silne i 13 października 1735 roku zaakceptowano go jako organistę u Św. Jana w Newcastle. Nieco potem, został również organistą u Św. Mikołaja (obecnie katedra Św. Mikołaja). Mimo wielu ofert pracy w bardziej prestiżowych miejscach nigdy nie opuścił Newcastle.